«Μια
μικρή ομάδα καταστάσεων υγείας ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος της
επιβάρυνσης από τις ασθένειες στην ευρώπη». Από τις έξι περιοχές που καλύπτει ο
παγκόσμιος οργανισμός υγείας, η ευρώπη είναι η πιο καταπονημένη από τις μη
μεταδοτικές ασθένειες. Στα πλαίσια της προώθησης της δημόσιας υγείας στις χώρες
της ευρώπης το αντίστοιχο παράρτημα του παγκόσμιου οργανισμού υγείας σχεδιάζει
τους άξονες με βάση τους οποίους θα διαμορφωθούν οι στόχοι σε σχέση με τα
τρόφιμα και τη διατροφή για την επταετία που θα ακολουθήσει. Αν κάποιος
συνυπολογίσει το γεγονός της προεδρίας της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το
έτος 2014 τότε η γνώση του εν λόγω σχεδίου θα μπορούσε να συνεισφέρει στη
διαμόρφωση επιτυχέστερων διατροφικών πολιτικών από όλους τους συμμετέχοντες.
Η ευρώπη, μέσα από το σχέδιο αυτό,
στοχεύει στη μείωση του κόστους και του αντίκτυπου των εκφυλιστικών ασθενειών
(μη μεταδοτικών ασθενειών), στην καταπολέμιση του υποσιτισμού και των ελλείψεων
σε μικροθρεπτικά συστατικά αλλά και στην ελαχιστοποίηση των πρόωρων θανάτων σε
κάθε ηλικιακή ομάδα. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί προβλέπεται η δημιουργία
διατομεακών δικτύων αλλά και η εφαρμογή διακρατικών διατροφικών πολιτικών που
θα δίνουν έμφαση στη συνεργασία μεταξύ των χωρών-μελών και στην εφαρμογή
επιστημονικά τεκμηριωμένων πρακτικών. Η ευρώπη επιθυμεί αυξημένη παρακολούθηση,
επιτήρηση και συνεχή αξιολόγηση της διατροφικής κατάστασης και υγείας
προκειμένου να γίνει εκτίμηση τάσεων και συνιστωσών. Επιπρόσθετα, στόχο
αποτελεί και ο αναπροσανατολισμός των συστημάτων υγείας προκειμένου για τον
έλεγχο και την πρόληψη των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως η παχυσαρκία, ο
σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος αλλά και για την
αντιμετώπιση του υποσιτισμού και των ελλείψεων σε μικροθρεπτικά συστατικά. Προς
την κατεύθυνση αυτή στοχεύει και η διαμόρφωση πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που
θα ενσωματώνει τη διατροφική παρακολούθηση των ασθενών αλλά και η προσπάθεια
για καθολική κάλυψη υγείας των ευρωπαίων.
Η διεθνής οικονομική συγκυρία αλλά και
μια σειρά από παράγοντες στρεβλώνουν το διατροφικό στάτους και τη διατροφική
υγεία και γι αυτό ακριβώς αποτελούν στόχους του σχεδίου δράσης. Οι παράγοντες
αυτοί περιλαμβάνουν την κακοθρεψία (όπως αυτή περιγράφεται από τις δύο
συνιστώσες της υποσιτισμός αλλά και φτωχή διατροφική κατάσταση στους
παχύσαρκους ή σε χρόνια πάσχοντες), τις ανισότητες στην πρόσβαση στην υγιεινή
διατροφή, τη διατροφική δια βίου εκπαίδευση είτε αυτή αφορά εφαρμογή σε σχολεία
είτε σε επαγγελματίες υγείας, την υποστήριξη του θηλασμού και της
συμπληρωματικής σίτισης, τη διαφήμιση τροφίμων που έχουν υψηλή περιεκτικότητα
σε ζάχαρη, κορεσμένα, τρανς λιπαρά οξέα και αλάτι, αλλά και τη διαφήμιση πυκών
ενεργειακά τροφίμων σε παιδιά. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται
επιπρόσθετα η διατροφική σήμανση στις ετικέτες τροφίμων, οι πολιτικές
τιμολόγησης και τοποθέτησης προϊόντων και τέλος το θέμα της ασφάλειας των
τροφίμων όπως αυτό αναδεικνύεται κάθε φορά με τα διατροφικά σκάνδαλα που
έρχονται στο φως της δημοσιότητας.
Για την επίτευξη των στόχων του
προγράμματος έχουν δημιουργηθεί διάφορα εργαλεία που θα βοηθήσουν κάθε χώρα.
Για παράδειγμα, για την αντιμετώπιση της διαφήμισης ανθυγιεινών τροφίμων στα
παιδιά έχει δημιουργηθεί ένα μοντέλο διατροφικής σήμανσης που βαθμολογεί τα
τρόφιμα ανάλογα με τη θρεπτική τους αξία σε σχέση με την πρόληψη ασθενειών και
την προώθηση της υγείας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό αν αναλογισθεί κανείς πως
στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό των διαφημίσεων τροφίμων που προωθεί
ανθυγιεινά τρόφιμα ξεπερνά το 50%. Στην Ελλάδα για παράδειγμα το ποσοστό αυτό
αγγίζει το 60% τη στιγμή που στη Γερμανία ξεπερνά το 80%. Το ίδιο εργαλείο
μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει τους πολίτες κάθε χώρας να επιτύχουν
τους στόχους για την πρόσληψη φρούτων και λαχανικών καθώς και για το αλάτι, τα
κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά. Ειδικά για την επίτευξη του στόχου της μείωσης
της κατανάλωσης αλατιού κατά 30% μέχρι το 2025 σε όλα τα κράτη-μέλη έχει
αναπτυχθεί ακόμα ένα εξειδικευμένο εργαλείο που θα βρίσκεται στη διάθεση των
κυβερνήσεων. Σχετικά με τον στόχο της αύξησης της κατανάλωσης φρούτων και
λαχανικών ήδη στα σχολεία των κρατών-μελών εφαρμόζεται πρόγραμμα δωρεάν παροχής
φρούτων. Προς την κατεύθυνση της επίτευξης όλων των προαναφερόμενων στόχων θα
μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και φόροι επί συγκεκριμένης κατηγορίας
τροφίμων.
Σε σχέση με την υγεία των παιδιών και
των εφήβων ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας έχει αναπτύξει τέσσερα εργαλεία
εφαρμογής στρατηγικών και δοκιμάζει πιλοτικά άλλα δύο νέα εργαλεία. Ιδιαίτερο
ενδιαφέρον επιδεικνύεται για την παιδική παχυσαρκία με την ανάπτυξη ανάλογου
εργαλείου. Ανάλογη εστίαση ενδιαφέροντος υπάρχει για τους ηλικιωμένους και τους
χρονίως πάσχοντες. Σε αυτή την κατηγορία ο στόχος είναι διττός: η επίτευξη της
μέγιστης δυνατής υγείας και δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της τρίτης ηλικίας
και η πρόληψη του υποσιτισμού που σχετίζεται με τις χρόνιες παθήσεις. Στο
πλαίσιο δράσεων του οργανισμού συμπεριλαμβάνεται ακόμα και πρόβλεψη για ισότιμη
πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα ανάμεσα στα δύο φύλα με πολιτικές ενημέρωσης για το
σημαντικό ρόλο της διατροφής στην υγεία των γυναικών.
Όλα τα παραπάνω εργαλεία εφαρμογής
πολιτικών συνοδεύονται από εργαλεία παρακολούθησης και επιτήρησης της
διατροφικής κατάστασης στις διάφορες ομάδες του πληθυσμού. Τέτοια διακρατικά
συστήματα παρακολούθησης έχουν δημιουργηθεί για την παιδική παχυσαρκία αλλά και
ειδικά για τη διατροφική συμπεριφορά των
παιδιών στα σχολεία. Τελευταία έχει δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων που
καταγράφει τις τάσεις και τις προτεραιότητες στην παχυσαρκία, τη διατροφή και
τη φυσική δραστηριότητα. Η βάση αυτή έχει δημιουργηθεί με τη συνεργασία των
υπουργείων υγείας των κρατών-μελών και με την υποστήριξη της ευρωπαίκής
επιτροπής. Είναι εντυπωσιακό πως η συγκεκριμένη βάση δεδομένων περιέχει
περισσότερες από τριακόσιες εθνικές πολιτικές στην ευρωπαϊκή ένωση και συνεχώς
αναβαθμίζεται. Προσπάθεια γίνεται όμως για την καθιέρωση εργαλείων
παρακολούθησης της κατάστασης θρέψης των ασθενών στα νοσοκομεία των
κρατών-μελών μέσα από την εφαρμογή του θεσμού του Nutrition Day και την υπάρξη διατμηματικών ομάδων
υποστήριξης θρέψης στα κρατικά τουλάχιστον νοσοκομεία.
Τέλος, για την εφαρμογή του σχεδίου
ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας έχει συστήσει ένα εργαλείο που περιλαμβάνει
δίκτυα δράσης τα οποία αποτελούνται από ομάδες χωρών και κάθε ένα από τα οποία
θα εξειδικεύεται και σε έναν στόχο. Ανακεφαλαιώνοντας, ο παγκόσμιος οργανισμός
υγείας προτείνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για τη διατροφική πολιτική στην
ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο είναι ανοικτός σε προτάσεις και ενθαρρύνει τη
συμμετοχή όλων των μελών κρατών. Όλοι οι στόχοι που έχουν τεθεί είναι
ενδιαφέροντες και οφείλουν να ενσωματωθούν στα εθνικά σχέδια δράσης για την
υγεία κάθε χώρας. Ελπίδα όλων και προσδοκία είναι η Ελλάδα, με την ευκαιρία της
προεδρίας στην ευρωπαΊκή ένωση το 2014, να παίξει καθοριστικό ρόλο στο σχέδιο
αυτό.