About Me

Νοσοκομειακός Διαιτολόγος ΠΓΝΑ Ερυθρός Σταυρός (Κοργιαλένειο Μπενάκειο) - Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων - Διατροφολόγων - κινητό: 6977867138

Tuesday, December 10, 2013

Τα κυριότερα σημεία της έκθεσης του Bellagio για την Υγιή Γεωργία, την Υγιεινή Διατροφή και τους Υγιείς Ανθρώπους

Artemis P. Simopoulos¹, Peter G. Bourne², Ole Faergeman³,
¹Κέντρο Γενετικής, Διατροφής και Υγείας, Ουάσιγκτον, DC ΗΠΑ
²Κολλέγιο Green Templeton, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Ηνωμένο Βασίλειο
³Τμήμα Παθολογίας και Καρδιολογίας, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Aarhus Sygehus,
Aarhus, Δανία

Εισαγωγή
Η συνάντηση με τίτλο Υγιής γεωργία, Υγιεινή διατροφή και Υγιείς άνθρωποι έλαβε χώρα στο Rockefeller Foundation, στο Bellagio Center στην Ιταλία, το χρονικό διάστημα 30 Οκτώβριου -1 Νοέμβριου, 2012. Η συνάντηση χρηματοδοτήθηκε από το Κέντρο για τη Γενετική Διατροφή και την Υγεία, το Ίδρυμα Ροκφέλερ, το Green Templeton College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το WK Kellogg Foundation, το Ινστιτούτο Υγείας, Nutrilite Υγεία, το Health Studies Collegium, το Hellenic American University και την Ελληνοαμερικανική Ένωση. Το επίκεντρο της συνάντησης ήταν η εφαρμογή του σχεδίου δράσης για μία υγιή γεωργία, υγιεινή διατροφή και υγιείς ανθρώπους, το οποία είχε αναπτυχθεί κατά τη συνεδρίαση για μία Υγιή γεωργία, Υγιεινή διατροφή και Υγιείς ανθρώπους, που πραγματοποιήθηκε στην Αρχαία Ολυμπία στην Ελλάδα, από τις 5 μέχρι τις 8 Οκτωβρίου,  2010 .
Η συνάντηση στο Bellagio ήταν βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά με γνώμονα την πολιτική. Υπήρξαν 19 συμμετέχοντες από 9 χώρες, συμπεριλαμβανομένων διακεκριμένων ιατρών, διατροφολόγων, γεωπόνων, οικονομολόγων, πολιτικών  εμπειρογνωμόνων, δικηγόρων, εκπρόσωπων της βιομηχανίας και εκπροσώπων από το United States Agency for International Development (USAID), την Παναμερικανική Οργάνωση Υγείας (Panamerican Health Organization, PAHO), καθώς και το Ίδρυμα WK Kellogg Foundation. Αυτός ο διεθνής αστερισμός της τεχνογνωσίας παρείχε μια θαυμάσια ευκαιρία για εις βάθος συζήτηση των πιο πρόσφατων επιστημονικών στοιχείων σχετικά με την αειφόρο γεωργία και την ασφάλεια της διατροφής για την υγεία.
Η ευρεία, συνολική ανησυχία της ομάδας ήταν σχετικά με την υγεία του ανθρώπου, ιδίως της υγείας των παιδιών, με την κοινωνική οικονομία, καθώς και με τα οικοσυστήματα του  πλανήτη. Ο τρόπο ζωής μας -συμπεριλαμβανομένου του που ζούμε, τα επίπεδα δραστηριότητας μας, την οικονομική ευημερία και την έκθεση στο στρες- επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία. Είμαστε, επίσης, ενταγμένοι σε ευρύτερα συστήματα των πολιτισμών της γεωργίας, των τροφίμων και τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων, που μπορεί να αυξήσουν καθώς και να μειώσουν τις πιθανότητές μας για να γίνουμε και να διατηρηθούμε υγιείς. Την ίδια στιγμή που μερικά παιδιά λιμοκτονούν, άλλοι (μερικές φορές στις ίδιες κοινωνίες) είναι επιρρεπείς στην παχυσαρκία και άλλες χρόνιες παθήσεις που προκύπτουν από την περιεκτικότητα των τροφίμων σε θρεπτικά συστατικά.
Ενώ πολλές ουσίες στη διατροφή μπορεί να επηρεάσουν την υγεία, η συνάντηση επικεντρώθηκε κυρίως στα στοιχεία εκείνα για τα οποία τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η σύνδεση είναι ισχυρότερη και όπου ο αντίκτυπος για την επιδημία των μη μεταδοτικών ασθένειων (NCDs) σε όλο τον κόσμο είναι μεγαλύτερος.
Στόχοι
  1. Να αναπτυχτούν στρατηγικές που θα μεταφράσουν την τρέχουσα κατάσταση των επιστημονικών γνώσεων σχετικά με τη διατροφή σε συγκεκριμένες παρεμβάσεις που θα οδηγήσουν τους ανθρώπους στο να έχουν ποιο υγιεινή διατροφή.
  2. Οι Αγρονομικές, διατροφικές και ιατρικές επιστήμες δεν θα πρέπει να είναι υποταγμένες στα συμφέροντα των επιχειρήσεων.
Η συνάντηση επικεντρώθηκε στα ακόλουθα ζητήματα:
  1. Η γεωργία με προσανατολισμό στην Υγεία είναι απαραίτητη για την προσαρμογή της αλυσίδας τροφίμων στην εξάλειψη κρίσιμων ελλείψεων και ανισορροπιών (π.χ. αλλαγή της σίτισης των ζώων για να εξισορροπήσουν την αναλογία ωμέγα-6/ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, την μείωση της υπερβολικής παραγωγής του σιροπιού καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζης (High Fructose Corn Syrup, HFCS) ).
  2. Οι Αγρονομικές, διατροφικές και ιατρικές επιστήμες θα πρέπει να είναι ανεξάρτητες από τα συμφέροντα των επιχειρήσεων.
  3. Η ανάγκη για νέες μορφές γεωργίας, όπως η αγρο-οικολογία και η αστική γεωργία.
  4. Οι μελλοντικές διατροφικές οδηγίες πρέπει να βασίζονται στις οικολογικές (συμπεριλαμβανομένων των κλιματολογικών), καθώς και τις διατροφικές επιστήμες.
  5. Η διατροφική έρευνα πρέπει να είναι η βάση των  επιστημών έρευνας τροφίμων και όχι το αντίστροφο, όπως είναι τώρα.
Συμπεράσματα
  • Η καλή υγεία απαιτεί τρόφιμα καλής ποιότητας. Η πρόσβαση στην βέλτιστη διατροφή και την υγεία αποτελούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ισχύουν για όλους μας, πλούσιους και φτωχούς, νέους και γέρους.
  • Ο υποσιτισμός παραμένει κοινός. Ένας στους επτά ανθρώπους υποσιτίζονται λόγω φτώχειας. Οι φτωχοί ζουν σε φτωχές χώρες, αλλά επίσης ζουν και σε πλούσιες χώρες με μεγάλες ανισότητες στην κατανομή του πλούτου. Οι φτωχοί έχουν περιορισμένες επιλογές και διαθεσιμότητα τροφίμων. Σε αντίθεση, οι εύποροι υποφέρουν από υπερσιτισμό, έχοντας μια ευρεία επιλογή τροφίμων τόσο με χαμηλή όσο και με υψηλή θρεπτική αξία, αλλά ανεπαρκή γνώση ή καθοδήγηση από τις αρχές προκειμένου να αποφευχθεί η υιοθέτηση διατροφικών συνηθειών που επηρεάζουν αρνητικά την υγεία τους.
  • Ο υποσιτισμός είναι ένα κοινωνικό ζήτημα, και μάλιστα γιγαντιαίο. Τα τελευταία 30 χρόνια έχει πραγματοποιηθεί δραματική αύξηση της οικονομικής και γεωπολιτικής ισχύος των αναδυόμενων αγορών – όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία, το Μεξικό, τη Ρωσία, τη Νότια Αφρική - ενώ το μέγεθος των προβλημάτων διατροφής και υγείας που αντιμετωπίζουν οι εν λόγω χώρες σύντομα θα υπερβαίνει αυτό των πλούσιων χωρών. Στα προβλήματα αυτά προστίθενται οι διαρκώς αυξανόμενες χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες των εύπορων αλλά και τις μολυσματικές ασθένειες των φτωχών. Οι διατροφικές επιλογές που γίνονται από τους πλούσιους σε αυτές τις χώρες θα έχουν μια σταθερά αυξανόμενη αρνητική επίδραση στην υγεία των πληθυσμών τους. Υπάρχει μια ευκαιρία για να αποφευχθεί αυτό
  • Ο υποσιτισμός είναι επίσης συνάρτηση του τι τρόφιμα επιλέγουν να παράγουν, πώς τα παράγουν, και το αν και πώς θα τα καταστήσουν διαθέσιμα σε όλους μας. Οι αγρότες, η βιομηχανική γεωργία, μεταποίηση τροφίμων και η διανομή επηρεάζουν βαθιά τα οικοσυστήματα και το κλίμα και αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην οικονομική  δραστηριότητα και τα χρηματοπιστωτικά μας συστήματα. Οι «παίκτες» αυτοί επίσης καθορίζουν άμεσα την ποιότητα των διατροφικών μας επιλογών.
  • Η καλή διατροφή και ο υποσιτισμός είναι έννοιες κατανοητές από τους επιστήμονες, και θα πρέπει να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υιοθέτηση πολιτικών για τη διατροφή, την οικολογία και γεωπονία από τις κυβερνήσεις.
  • Οι κυβερνήσεις επηρεάζονται σε διαφορετικό βαθμό από τα εταιρικά συμφέροντα. Το έργο των ηγετών των κυβερνήσεων είναι να εφαρμόσει τις πολιτικές για τα τρόφιμα και τη διατροφή με τον κατάλληλο σεβασμό στην παράδοση του πολιτισμού και της γεωργίας, καθώς και στη βιομηχανία τροφίμων.
  • Προσθέτοντας τις δυσκολίες της διαμόρφωσης πολιτικής, ο γυάλινος πύργος της ανόθευτης πανεπιστημιακής έρευνας δεν υφίσταται πλέον. Η βιομηχανία τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων της γεωργίας πραγματοποιεί επίσης έρευνα, συμβάλλει και επηρεάζει την έρευνα που διεξάγεται στα πανεπιστήμια και εκμεταλλεύεται δικαιολογημένα τα αποτελέσματα της έρευνας για την επιλογή του τι θα παράγει και διάθέσει στην αγορά. Όλες αυτές οι διάφορες περιπλοκές εξακολουθούν να επηρεάζουν, αν δεν ορίζουν, τις συζητήσεις για τη διατροφή και την υγεία του ανθρώπου.
  • Οι Χρόνιες μη μεταδοτικές ασθενειες, όπως η αθηροσκλήρωση, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η παχυσαρκία, οι ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος, καθώς και ορισμένες μορφές καρκίνου είναι κοινές στις πλούσιες χώρες και σε αύξηση στις χώρες που βρίσκονται στο δρόμο για την ευημερία. Όλες αυτές οι καταστάσεις είναι περισσότερο ή λιγότερο εξαρτώμενες  από το τι τρώμε και οι συζητήσεις σχετικά με τη σχέση της διατροφής  για την πρόληψη της εμφάνισης ασθενειών είναι σχεδόν αμέτρητες. Μερικά από αυτές είναι, ωστόσο, επιστημονικά καλά τεκμηριωμένες από μελέτες σε πολλά διαφορετικά επίπεδα που αφορούν τη διατροφή.
  • Καλά σχεδιασμένες επιδημιολογικές μελέτες έχουν τεκμηριώσει τις επιδράσεις των μικροθρεπτικών συστατικών στην υγεία. Η βιταμίνη D είναι ένα παράδειγμα. Επίσης πολλές μελέτες έχουν εστιάσει στις  τρείς κυριότερες πηγές ενέργειας από τα τρόφιμα: τους υδατάνθρακες, τα λίπη και τις πρωτεΐνες. Η συζήτηση που ακολουθεί είναι μια προσπάθεια για να κατανοήσουμε τις πτυχές αυτού του συγκεκριμένου κλάδου της διατροφικής έρευνας που σχετίζονται με την πολιτική.
  • Η προαγωγή της επιστήμης έχει παράσχει πειστικά στοιχεία ότι η παροχή των τροφίμων που βασίζεται αποκλειστικά στο θερμιδικό περιεχόμενο δεν επαρκεί για να παρέχει καλή υγεία και διατροφή. Αντιθέτως, η επιλογή των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών. Ακόμη και η παχυσαρκία δεν είναι ένα  απλό αποτέλεσμα της θερμιδικής πρόσληψης. Αυξανόμενα στοιχεία, για παράδειγμα, υποδηλώνουν ότι μεγάλες ποσότητες πρόσληψης ενός σακχάρου όπως η φρουκτόζη σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ποτά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για την ανάπτυξη διαβήτη και ηπατικής νόσου. Οι αρνητικές επιπτώσεις της υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης ήταν γνωστές για περισσότερο από πενήντα χρόνια, αλλά έως σήμερα δεν έχουμε καταφέρει να παρέμβουμε καταλλήλως.
II. Ειδικά συμπεράσματα
Α. Φρουκτόζη από πρόσθετα σάκχαρα
  • Η φρουκτόζη είναι ένας μονοσακχαρίτης που βρίσκεται στο μέλι, τα ώριμα φρούτα και τα λαχανικά. Η επιτραπέζια ζάχαρη είναι η σακχαρόζη, ένας δισακχαρίτης που αποτελείται από φρουκτόζη χημικώς συζευγμένη με γλυκόζη, έναν άλλο μονοσακχαρίτη. Πηγές φρουκτόζης είναι το ζαχαροκάλαμο, τα ζαχαρότευτλα και το καλαμπόκι. Πρόκειται για μια αποτελεσματική και χαμηλού κόστους γλυκαντική ουσία, και είναι ως εκ τούτου χρησιμοποιείται ευρέως σε τρόφιμα και ποτά (σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζης, HFCS). Εμφανίζει δε εξαρτησιογόνο δράση, γεγονός που καθιστά δύσκολο για τους ανθρώπους να την μειώσουν ή να εξαλείψουν από τη διατροφή τους.
  • Η πρόσληψη ζάχαρης και γλυκαντικών που περιέχουν φρουκτόζη έχει αυξηθεί σημαντικά σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο. Η Αμερικανική Εθνική Μελέτη για την Υγεία και τη Διατροφή (National Health and Nutrition Examination Survey, NHANES), για παράδειγμα, ανέφερε ότι περίπου το 15% των Αμερικανών καταναλώνουν περισσότερο από το 25% της ενέργειάς τους από πρόσθετα σάκχαρα. Η ετήσια κατανάλωση πρόσθετων σακχάρων στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι περίπου 35 kg/κάτοικο ή περίπου το ένα έκτο της ενέργειας από την τροφή.
  • Υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία από πειραματικές και κλινικές μελέτες ότι η κατανάλωση πρόσθετων σακχάρων όχι μόνο αυξάνει το γνωστό κίνδυνο τερηδόνας, αλλά και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, παχυσαρκίας,  διαβήτη, και, ενδεχομένως, ακόμη και καρκίνο. Ενώ ορισμένες αρχές, κυρίως αυτές που χρηματοδοτούνται από τη βιομηχανία τροφίμων, υποστήριζαν ότι οι υψηλές ποσότητες των προστιθέμενων σακχάρων σε τρόφιμα και ποτά μπορούν να συμβάλουν σε κινδύνους για την υγεία μόνον ως συνέπεια της περιεκτικότητάς τους σε θερμίδες, υπάρχουν αυξανόμενα επίσης στοιχεία ότι η φρουκτόζη μπορεί να έχει συγκεκριμένη δράση στην πρόκληση λιπώδους ήπατος (το οποίο μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση του ήπατος), υψηλών τριγλυκεριδίων στο αίμα (που μπορούν να συμβάλουν σε ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων), στην ινσουλινοαντίσταση (που οδηγεί σε διαβήτη τύπου 2), και αυξημένη όρεξη (η οποία προφανώς μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία). Η παχυσαρκία η ίδια άλλωστε, προάγει την καρδιαγγειακή νόσο, τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και ορισμένες μορφές καρκίνου. Η υπέρμετρη πρόσληψη προστιθέμενων σακχάρων, ειδικά φρουκτόζης, μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους για την υγεία με σημαντικές επιδράσεις στην δημόσια υγεία.
Β. Λιπαρά Οξέα
  • Μελέτες που διεξήχθησαν από τα μέσα του 20ου αιώνα και μετά, έδειξαν ότι τα κορεσμένα λιπαρά αυξάνουν, και τα πολυακόρεστα λιπαρά μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων και ειδικότερα καρδιαγγειακής νόσου,. Η κατανόηση αυτή ενθάρρυνε τους γεωργούς και τη βιομηχανία τροφίμων για την αύξηση της παραγωγής  φυτικών ελαίων πλούσιων σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα από σόγια, ηλίανθο και, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, από καλαμπόκι (αραβόσιτος).
  • Το λίπος στα τρόφιμα είναι κυρίως λιπαρά οξέα χημικώς συζευγμένα με γλυκερόλη. Τα λιπαρά οξέα μπορεί να είναι κορεσμένα με υδρογόνο. Αν όχι, είναι λιγότερο ή περισσότερο ακόρεστα. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα συμβάλλουν σημαντικά στο περιεχόμενο σε λίπος της μέσης δίαιτας, αλλά η ισορροπία των δύο ειδών των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων στις σύγχρονες δίαιτες είναι πολύ διαφορετική από ότι σε δίαιτες κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξης. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η τελευταία περιείχε ένα ω-3 λιπαρό οξύ περίπου για κάθε τέσσερα ω-6 λιπαρά οξέα, οι σύγχρονες δίαιτες μπορεί να περιέχουν  πενήντα έως εκατό φορές περισσότερα ω-6 από ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Τα στοιχεία ότι η ανισορροπία αυτή συμβάλλει στην εμφάνιση ασθενειών είναι πλέον πειστικά, και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διαμορφώσουν πολιτικές για τη γεωργία και τα τρόφιμα ώστε να επηρεάσουν το κόστος και τη διαθεσιμότητα των διαφόρων λιπαρών οξέων στο ευρύ κοινό, έτσι ώστε η αναλογία ω-6 και ω-3 λιπαρών οξέων να μπορεί και πάλι να πλησιάσει την αναλογία για την οποία είμαστε γενετικά προσαρμοσμένοι, δηλαδή το τέσσερα προς ένα. Η υψηλή αναλογία ω-6/ω-3 λιπαρά οξέα είναι τυπικό χαρακτηριστικό της δυτικής διατροφής και ολοένα και περισσότερων τρόπων διατροφής σε όλο τον κόσμο, οι οποίες σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρκίνου του μαστού και του προστάτη, ιδίως σε άτομα που παρουσιάζουν γενετική προδιάθεση. Ανησυχία προκαλούν πειράματα σε ζώα, που υποδεικνύουν ότι η χαμηλή πρόσληψη δοκοσαεξανοικού οξέος, ένός ω-3 λιπαρού οξέος, σε συνδυασμό με υψηλή πρόσληψη φρουκτόζης, οδηγεί σε μεταβολικό σύνδρομο στον εγκέφαλο.
Γ. Όλες οι θερμίδες δεν είναι ίδιες
  • Χρησιμοποιούμε την προφανή αυτο-αντίφαση, "μια θερμίδα δεν είναι μια θερμίδα", για να τονίσουμε ότι διαφορετικά θρεπτικά συστατικά με την ίδια ποσότητα ενέργειας από τα τροφιμα (θερμίδες) μπορεί να διαφέρουν ως προς τα αποτελέσματά τους επί του σωματικού βάρους. Η Φρουκτόζη, για παράδειγμα, αυξάνει την όρεξη πιο αποτελεσματικά από ότι η γλυκόζη. Μια θερμίδα φρουκτόζης είναι επομένως περισσότερο παχυσαρκογόνος από ότι 1 θερμίδα της γλυκόζης. Παρομοίως, τα ω-6 λιπαρά οξέα μπορεί να είναι περισσότερο παχυσαρκογόνα από ό, τι τα ω-3 λιπαρά οξέα. Τα διατροφικά σχήματα με στόχο την απώλεια βάρους θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το περιεχόμενο σε θρεπτικά συστατικά αλλά και τις συνολικές θερμιδικές ανησυχίες.  
  • Οι μεταβολικές επιδράσεις των θερμίδων των τροφίμων διαφέρουν από εκείνες των επεξεργασμένων και των μεταποιημένων τροφίμων
Δ. Η διατροφή αποτελεί ένα μέρος μιας μεγαλύτερης εικόνας
  • Αναγνωρίζουμε την οικονομική σημασία της γεωργίας και της παραγωγής τροφίμων, αλλά αναγνωρίζουμε επίσης τη σημασία της γεωργίας στον κοινωνικό ιστό και τις επιπτώσεις της γεωργίας στα οικοσυστήματα από τα οποία εξαρτώμαστε. Η παγκοσμίου επιπέδου αύξηση της γεωργικής παραγωγής αποδίδεται στην περαιτέρω εκβιομηχάνιση της γεωργίας από τα μέσα του 20ου αιώνα («Πράσινη Επανάσταση»), αλλά η βιομηχανική γεωργία αποτελεί επίσης ένα σημαντικό λόγο για τον οποίο η ανθρωπότητα έχει πλεόν περάσει αρκετά όρια στον πλανήτη μας με στόχο την βιωσιμότητα.
  • Αυτά τα όρια περιλαμβάνουν την διαταραχή του κύκλου του αζώτου, την απώλεια της βιοποικιλότητας και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η ζήτηση για τα χημικά λιπάσματα επίσης καταστρέφει με ταχείς ρυθμούς τα γνωστά αποθέματα φωσφόρου, ενώ η αλόγιστη χρήση του φωσφόρου, του αζώτου και των φυτοφαρμάκων αποτελεί σημαντική αιτία της καταστροφής των οικοσυστημάτων συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του εδάφους. Άλλοι παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του εδάφους είναι η διάβρωση που προκαλείται από τον άνεμο και το νερό, η συμπίεση από τα βαρέα μηχανήματα, και η ρύπανση από τα υπολλείματα που παράγονται από την εντατική κτηνοτροφία.
  • Η διάθεση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων με στόχο την αύξηση των βιοκαυσίμων και των ζωοτροφών για τα ζώα σε βάρος των τροφίμων για τον άνθρωπο αυξάνει τη ζήτηση και τις διακρατικές αγορές γεωργικών εκτάσεων στις φτωχές από τις πλούσιες χώρες. Με την συγκεκριμένη διάθεση επίσης αυξάνεται και η τιμή των τροφίμων. Επιπλέον οι τιμές των τροφίμων έχουν διακυμάνσεις λόγω της κερδοσκοπίας στα βασικά γεωργικά προϊόντα που κατέστησαν δυνατές εξαιτίας της αστάθειας των χρηματοπιστωτικών αγορών. Οι περισσότερες από αυτές τις περιπλοκές καταστάσεις επηρεάζουν αρνητικά τη διατροφή και κάνουν τη ζωή πιο δύσκολη και επισφαλή για τους φτωχούς.
Συμπερασματικά
1) Οι αρχηγοί κρατών και των κυβερνήσεων πρέπει να αναβαθμίσουν, ως επείγον ζήτημα, το θέμα της διατροφής ως εθνική προτεραιότητα.

2) Η σωστή διατροφή είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά είναι αδύνατο να παραχθεί για το σύνολο του πληθυσμού δίχως την εφαρμογή σωστών πολιτικών για τα τρόφιμα, την υγεία, τη διατροφή, τη γεωργία, την οικολογία, την οικονομία και το εμπόριο. Ως εκ τούτου, αποτελεί ευθύνη των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων να παρέχουν την ηγεσία που θα οδηγήσει σε μια «ολιστική για την κοινωνία» προσέγγιση για την σωστή διατροφή.

Ασφαλής με βάση την EFSA η ασπαρτάμη

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ενώ η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη εκτιμά ότι, μέχρι το 2030, πεντακόσια εκατομμύρια άτομα θα έχουν εμφανίσει διαβήτη τύπου 2. Και ενώ τα νούμερα «μιλάνε» και δείχνουν ότι η ανάγκη εύρεσης λύσης για την καταπολέμηση και την αποτελεσματικότερη διαχείριση  των παραπάνω καταστάσεων είναι πιο επιτακτική από ποτέ, εμείς σαμποτάρουμε άδικα ένα διαθέσιμο μέσο που μπορεί να βοηθήσει.
Ο λόγος για την ασπαρτάμη, ένα εγκεκριμένο γλυκαντικό που προστίθεται σε μία ποικιλία προϊόντων όπως τα γλυκαντικά δισκία, γλυκίσματα όπως το ζελέ, τα λαιτ αναψυκτικά, τα επιδόρπια γιαουρτιού, διάφορα αρτοσκευάσματα κ.α. προκειμένου να δώσει γλυκιά γεύση, χωρίς να αποδίδει θερμίδες και χωρίς να επηρεάζει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Σύμφωνα μάλιστα και με την επίσημη θέση της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας: η ασπαρτάμη και τα προϊόντα που την περιέχουν, όταν καταναλώνονται στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου για τη μείωση ή τη διατήρηση του βάρους, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να μειώσουν το βάρος τους ή να το διατηρήσουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Την Τρίτη, 10 Δεκεμβρίου 2013, δημοσιεύθηκε η τελική επιστημονική γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) αναφορικά με την επαναξιολόγηση της ασπαρτάμης, η οποία έγινε στα πλαίσια της προγραμματισμένης επαναξιολόγησης όλων των πρόσθετων τροφίμων που εγκρίθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση πριν τον Ιανουάριο του 2009. Η Ομάδα της EFSA που είναι αρμόδια για τα πρόσθετα των τροφίμων και τις πηγές θρεπτικών συστατικών που προστίθενται στα τρόφιμα (ANS Panel) πραγματοποίησε την πλήρη αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων δεδομένων αναφορικά με την ασπαρτάμη και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ασπαρτάμη είναι απόλυτα ασφαλής για τους ανθρώπους στην εγκεκριμένη τιμή Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης (ADI = 40mg/ κιλό σωματικού βάρους/ ημέρα) και ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος στα σημερινά επίπεδα κατανάλωσης.
Με βάση την EFSA λοιπόν, τα επιστημονικά δεδομένα συνηγορούν πως η ασπαρτάμη είναι ασφαλής.

Friday, August 09, 2013

Το σχέδιο του Παγκόσμιου Ογανισμού Υγείας για τη διατροφή και τα τρόφιμα την περίοδο 2014 - 2020

        «Μια μικρή ομάδα καταστάσεων υγείας ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος της επιβάρυνσης από τις ασθένειες στην ευρώπη». Από τις έξι περιοχές που καλύπτει ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας, η ευρώπη είναι η πιο καταπονημένη από τις μη μεταδοτικές ασθένειες. Στα πλαίσια της προώθησης της δημόσιας υγείας στις χώρες της ευρώπης το αντίστοιχο παράρτημα του παγκόσμιου οργανισμού υγείας σχεδιάζει τους άξονες με βάση τους οποίους θα διαμορφωθούν οι στόχοι σε σχέση με τα τρόφιμα και τη διατροφή για την επταετία που θα ακολουθήσει. Αν κάποιος συνυπολογίσει το γεγονός της προεδρίας της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το έτος 2014 τότε η γνώση του εν λόγω σχεδίου θα μπορούσε να συνεισφέρει στη διαμόρφωση επιτυχέστερων διατροφικών πολιτικών από όλους τους συμμετέχοντες.
         Η ευρώπη, μέσα από το σχέδιο αυτό, στοχεύει στη μείωση του κόστους και του αντίκτυπου των εκφυλιστικών ασθενειών (μη μεταδοτικών ασθενειών), στην καταπολέμιση του υποσιτισμού και των ελλείψεων σε μικροθρεπτικά συστατικά αλλά και στην ελαχιστοποίηση των πρόωρων θανάτων σε κάθε ηλικιακή ομάδα. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί προβλέπεται η δημιουργία διατομεακών δικτύων αλλά και η εφαρμογή διακρατικών διατροφικών πολιτικών που θα δίνουν έμφαση στη συνεργασία μεταξύ των χωρών-μελών και στην εφαρμογή επιστημονικά τεκμηριωμένων πρακτικών. Η ευρώπη επιθυμεί αυξημένη παρακολούθηση, επιτήρηση και συνεχή αξιολόγηση της διατροφικής κατάστασης και υγείας προκειμένου να γίνει εκτίμηση τάσεων και συνιστωσών. Επιπρόσθετα, στόχο αποτελεί και ο αναπροσανατολισμός των συστημάτων υγείας προκειμένου για τον έλεγχο και την πρόληψη των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος αλλά και για την αντιμετώπιση του υποσιτισμού και των ελλείψεων σε μικροθρεπτικά συστατικά. Προς την κατεύθυνση αυτή στοχεύει και η διαμόρφωση πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που θα ενσωματώνει τη διατροφική παρακολούθηση των ασθενών αλλά και η προσπάθεια για καθολική κάλυψη υγείας των ευρωπαίων.
         Η διεθνής οικονομική συγκυρία αλλά και μια σειρά από παράγοντες στρεβλώνουν το διατροφικό στάτους και τη διατροφική υγεία και γι αυτό ακριβώς αποτελούν στόχους του σχεδίου δράσης. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν την κακοθρεψία (όπως αυτή περιγράφεται από τις δύο συνιστώσες της υποσιτισμός αλλά και φτωχή διατροφική κατάσταση στους παχύσαρκους ή σε χρόνια πάσχοντες), τις ανισότητες στην πρόσβαση στην υγιεινή διατροφή, τη διατροφική δια βίου εκπαίδευση είτε αυτή αφορά εφαρμογή σε σχολεία είτε σε επαγγελματίες υγείας, την υποστήριξη του θηλασμού και της συμπληρωματικής σίτισης, τη διαφήμιση τροφίμων που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, κορεσμένα, τρανς λιπαρά οξέα και αλάτι, αλλά και τη διαφήμιση πυκών ενεργειακά τροφίμων σε παιδιά. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται επιπρόσθετα η διατροφική σήμανση στις ετικέτες τροφίμων, οι πολιτικές τιμολόγησης και τοποθέτησης προϊόντων και τέλος το θέμα της ασφάλειας των τροφίμων όπως αυτό αναδεικνύεται κάθε φορά με τα διατροφικά σκάνδαλα που έρχονται στο φως της δημοσιότητας.
         Για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος έχουν δημιουργηθεί διάφορα εργαλεία που θα βοηθήσουν κάθε χώρα. Για παράδειγμα, για την αντιμετώπιση της διαφήμισης ανθυγιεινών τροφίμων στα παιδιά έχει δημιουργηθεί ένα μοντέλο διατροφικής σήμανσης που βαθμολογεί τα τρόφιμα ανάλογα με τη θρεπτική τους αξία σε σχέση με την πρόληψη ασθενειών και την προώθηση της υγείας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό αν αναλογισθεί κανείς πως στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό των διαφημίσεων τροφίμων που προωθεί ανθυγιεινά τρόφιμα ξεπερνά το 50%. Στην Ελλάδα για παράδειγμα το ποσοστό αυτό αγγίζει το 60% τη στιγμή που στη Γερμανία ξεπερνά το 80%. Το ίδιο εργαλείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει τους πολίτες κάθε χώρας να επιτύχουν τους στόχους για την πρόσληψη φρούτων και λαχανικών καθώς και για το αλάτι, τα κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά. Ειδικά για την επίτευξη του στόχου της μείωσης της κατανάλωσης αλατιού κατά 30% μέχρι το 2025 σε όλα τα κράτη-μέλη έχει αναπτυχθεί ακόμα ένα εξειδικευμένο εργαλείο που θα βρίσκεται στη διάθεση των κυβερνήσεων. Σχετικά με τον στόχο της αύξησης της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών ήδη στα σχολεία των κρατών-μελών εφαρμόζεται πρόγραμμα δωρεάν παροχής φρούτων. Προς την κατεύθυνση της επίτευξης όλων των προαναφερόμενων στόχων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και φόροι επί συγκεκριμένης κατηγορίας τροφίμων.
         Σε σχέση με την υγεία των παιδιών και των εφήβων ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας έχει αναπτύξει τέσσερα εργαλεία εφαρμογής στρατηγικών και δοκιμάζει πιλοτικά άλλα δύο νέα εργαλεία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επιδεικνύεται για την παιδική παχυσαρκία με την ανάπτυξη ανάλογου εργαλείου. Ανάλογη εστίαση ενδιαφέροντος υπάρχει για τους ηλικιωμένους και τους χρονίως πάσχοντες. Σε αυτή την κατηγορία ο στόχος είναι διττός: η επίτευξη της μέγιστης δυνατής υγείας και δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της τρίτης ηλικίας και η πρόληψη του υποσιτισμού που σχετίζεται με τις χρόνιες παθήσεις. Στο πλαίσιο δράσεων του οργανισμού συμπεριλαμβάνεται ακόμα και πρόβλεψη για ισότιμη πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα ανάμεσα στα δύο φύλα με πολιτικές ενημέρωσης για το σημαντικό ρόλο της διατροφής στην υγεία των γυναικών.
         Όλα τα παραπάνω εργαλεία εφαρμογής πολιτικών συνοδεύονται από εργαλεία παρακολούθησης και επιτήρησης της διατροφικής κατάστασης στις διάφορες ομάδες του πληθυσμού. Τέτοια διακρατικά συστήματα παρακολούθησης έχουν δημιουργηθεί για την παιδική παχυσαρκία αλλά και ειδικά  για τη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών στα σχολεία. Τελευταία έχει δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων που καταγράφει τις τάσεις και τις προτεραιότητες στην παχυσαρκία, τη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα. Η βάση αυτή έχει δημιουργηθεί με τη συνεργασία των υπουργείων υγείας των κρατών-μελών και με την υποστήριξη της ευρωπαίκής επιτροπής. Είναι εντυπωσιακό πως η συγκεκριμένη βάση δεδομένων περιέχει περισσότερες από τριακόσιες εθνικές πολιτικές στην ευρωπαϊκή ένωση και συνεχώς αναβαθμίζεται. Προσπάθεια γίνεται όμως για την καθιέρωση εργαλείων παρακολούθησης της κατάστασης θρέψης των ασθενών στα νοσοκομεία των κρατών-μελών μέσα από την εφαρμογή του θεσμού του Nutrition Day και την υπάρξη διατμηματικών ομάδων υποστήριξης θρέψης στα κρατικά τουλάχιστον νοσοκομεία.
            Τέλος, για την εφαρμογή του σχεδίου ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας έχει συστήσει ένα εργαλείο που περιλαμβάνει δίκτυα δράσης τα οποία αποτελούνται από ομάδες χωρών και κάθε ένα από τα οποία θα εξειδικεύεται και σε έναν στόχο. Ανακεφαλαιώνοντας, ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας προτείνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για τη διατροφική πολιτική στην ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο είναι ανοικτός σε προτάσεις και ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων των μελών κρατών. Όλοι οι στόχοι που έχουν τεθεί είναι ενδιαφέροντες και οφείλουν να ενσωματωθούν στα εθνικά σχέδια δράσης για την υγεία κάθε χώρας. Ελπίδα όλων και προσδοκία είναι η Ελλάδα, με την ευκαιρία της προεδρίας στην ευρωπαΊκή ένωση το 2014, να παίξει καθοριστικό ρόλο στο σχέδιο αυτό.