Τη στιγμή που το ενδιαφέρον ολόκληρης της ανθρωπότητας είναι επικεντρωμένο στην παγκόσμια οικονομική κρίση και στη μαγική στιγμή που θα ανακοινωθεί περίτρανα η ανακάλυψη του νέου φάρμακου που θα δώσει λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας του δυτικού κόσμου, μια άλλη ‘παραμελημένη’ κρίση εντείνεται σιωπηλά και προβάλλει απειλητική όσο ποτέ άλλοτε. Η κρίση των φτωχών και των περιθωριοποιημένων ονομάζεται παγκόσμια επισιτιστική κρίση και μόνο πρόσκαιρη ή εποχιακή δεν είναι.
Ας εξετάσουμε όμως καλύτερα τα δεδομένα. Οι τιμές των τροφίμων τα τελευταία 2-3 χρόνια έχουν αυξηθεί αναπάντεχα εντείνοντας το πρόβλημα της πείνας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες οι φτωχότερες οικογένειες επηρεάστηκαν έντονα από αυτή την εξέλιξη. Στη Βόρεια Κορέα όπου περίπου το 30% του πληθυσμού είναι υποσιτισμένο, η αύξηση της τιμής του βασικού τροφίμου σίτισης, του ρυζιού, κατά 187% και των τροφίμων γενικότερα κατά 70% επιδείνωσε το πρόβλημα περισσότερο.
Παρόμοιες δυσχέρειες έχουν προκληθεί στις προσπάθειες διατροφικής ανακούφισης που καταβάλλονται στην Ουγκάντα. Στη Σομαλία, οι κάτοικοι δεν μπορούν πλέον να αγοράσουν τρόφιμα από τα σούπερ μάρκετ και προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την πείνα τους με μια σπιτική λαχανόσουπα από βλαστάρια ντόπιων δέντρων. Στην Υεμένη, οι τιμές του σιταριού διπλασιάστηκαν τη στιγμή που το 36% του πληθυσμού διατελεί υποσιτισμένο. Στο Μπουρούντι, ενώ ο μισός πληθυσμός είναι αποκαρδιωτικά φτωχός, η τιμή του μαύρου αλευριού, που είναι βασικό τρόφιμο σίτισης, τριπλασιάστηκε. Στην Ινδία, η μεσαία τάξη περιλαμβάνει μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων από ολόκληρο τον πληθυσμό των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τώρα που η οικονομική ανάπτυξη συναντά την απέραντη αυτή χώρα, η μεσαία τάξη θα αρχίσει να απαιτεί καλύτερη ποιότητα φαγητού με το κρέας να αποκτά την πρωτοκαθεδρία. Η παραγωγή κρέατος όμως απαιτεί μεγάλες ποσότητες φυτικών υλών με τις οποίες θα εκτραφούν τα ζώα που θα το παράγουν. Η επιβάρυνση για το περιβάλλον και τις τιμές του κρέατος από την αυξημένη ζήτηση είναι κάτι παραπάνω από προφανής.
Αν συνυπολογίσει κανείς πως πάνω από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως αναγκάζονται να επιβιώσουν με 1,5 ευρώ την ημέρα τότε εύκολα γίνεται προφανές πως τέτοιες αυξήσεις τιμών στα τρόφιμα θα οδηγήσουν ακόμα περισσότερο κόσμο στην πείνα και τον υποσιτισμό. Μισοί από τους ανθρώπους που παγκοσμίως ταλαιπωρούνται από την πείνα είναι κυρίως αγρότες με μικρές ιδιοκτησίες.
Από τις βασικότερες αιτίες αυτής της εξέλιξης των τιμών των τροφίμων είναι η αύξηση της τιμής του πετρελαίου (του καυσίμου που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά των τροφίμων) και η χρησιμοποίηση πλέον του καλαμποκιού ως βιοκαύσιμου. Επιπρόσθετα, η πλούσια σε κρέας διατροφή των εύπορων δυτικών χωρών απαιτεί πολύ περισσότερες πρώτες ύλες συγκριτικά με τη διατροφή που βασίζεται στα όσπρια και τα λαχανικά.
Οι τιμές των σιτηρών αυξάνονται καθώς εντατικοποιείται η χρήση τους για αύξηση της παραγωγής κρέατος και γάλακτος. Επιπρόσθετα, δεν είναι δυνατόν να αυξηθεί η παραγωγή των τροφίμων χωρίς την παράλληλη αύξηση της χρησιμοποιούμενης γης και την αποψίλωση περισσότερων δέντρων. Αν κάποιος θα ήθελε να ποσοτικοποιήσει θα μπορούσε να πει πως τα τελευταία 50 χρόνια η παγκόσμια οικονομία επταπλασιάστηκε, ενώ οι υποστηρικτικές δυνατότητες της γης προς τη φυσική ζωή παρέμειναν οι ίδιες.
Η χρήση του νερού από τον άνθρωπο τριπλασιάστηκε και η ζήτηση για θαλασσινά τρόφιμα πενταπλασιάστηκε. Αν όλοι στον πλανήτη υιοθετούσαν το υπερκαταναλωτικό πρότυπο ζωής του βόρειου Αμερικανού θα έπρεπε να υπάρχουν 3 πλανήτες σαν τη γη για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις.
Μια από τις προφανείς λύσεις θα μπορούσε να είναι η αύξηση της προσφοράς των τροφίμων. Όμως η δυνατότητα για εκθετική αύξηση της παραγωγής είναι πολύ περιορισμένη. Η επόμενη εφικτή λύση είναι η αύξηση της αγροτικής παραγωγής, ιδιαίτερα στις περιοχές της Αφρικής στις οποίες δεν έχει εφαρμοστεί αρκετά. Όμως σε αυτές τις πιθανές λύσεις υπάρχουν αρκετά εμπόδια. Ένα από αυτά είναι πλέον η εμφανής αλλαγή του κλίματος. Στην Κίνα, την Αυστραλία και την Αφρική πλέον κυριαρχούν ερημικές εκτάσεις εκεί όπου άλλοτε υπήρχαν εύφορα εδάφη. Ιδιαίτερα στην Αυστραλία μια μακρά περίοδος ξηρασίας την έχει αναγκάσει να περιορίσει έντονα τις εξαγωγές σιτηρών της. Το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, φόβισε μια σειρά από άλλες χώρες που παράγουν ρύζι με αποτέλεσμα να βάλουν και αυτές φραγή στις εξαγωγές τους.
Ο ρόλος της Αμερικής στις σιτιστικές ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών ήταν και παραμένει καθοριστικός. Σε στιγμές κρίσης διάφορων χωρών και παγκόσμιων ανθρωπιστικών καταστροφών οι ΗΠΑ αποτελούσαν ανέκαθεν το μεγαλύτερο δωρητή προμηθειών σε τρόφιμα. Η σιτιστική υποστήριξή τους σε χώρες όπως η Αιθιοπία, το Σουδάν, η Σομαλία, το Αφγανιστάν, η Ρουάντα και η Αϊτή είναι αναμφισβήτητη. Η φετινή βοήθειά τους στη Βόρεια Κορέα μπορεί να αποβεί σωτήρια για το πρόβλημα της πείνας που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοί της από την εκτόξευση των τιμών των τροφίμων.
Παρόμοια κίνηση βοήθειας για τα επόμενα τρία χρόνια ανακοινώθηκε από τις ΗΠΑ τον φετινό Μάιο στο Μπαγκλαντές, μια χώρα της οποίας οι σοδειές καλαμποκιού καταστράφηκαν από τις πλημμύρες και τον κυκλώνα του 2007. Το καλαμπόκι είναι η βασική τροφή των κοτόπουλων και το σιρόπι του χρησιμοποιείται ευρέως ως γλυκαντική ουσία των αναψυκτικών. Η αύξηση της τιμής του αυτομάτως σημαίνει ταυτόχρονη αύξηση της τιμής του κρέατος και άλλων γλυκαντικών ουσιών όπως της σακχαρόζης.
Ανακεφαλαιώνοντας, θα μπορούσε να ειπωθεί πως η αύξηση των τιμών των τροφίμων αποτελεί μια σιωπηλή απειλή που ενέχει τον κίνδυνο της πείνας για πάνω από εκατό εκατομμύρια συνανθρώπους μας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Η συγκεκριμένη κρίση έχει προκαλέσει μέχρι στιγμής μαζικές διαμαρτυρίες και απεργίες σε περισσότερες από 30 χώρες. Υπάρχει μεγάλη διχογνωμία για τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί η μέγιστη αποκόμιση σοδειών από την υποσαχάρια Αφρική.
Οι δυνατότητες για αυξημένη παραγωγικότητα τροφίμων και σιτηρών χωρίς να εγκαταλειφθεί η γεωργία των μικροκαλλιεργητών υπάρχουν. Υπάρχει επάρκεια τροφίμων για όλους όσο η διατροφή θα βασίζεται κυρίως στα όσπρια και τα λαχανικά.
