About Me

Νοσοκομειακός Διαιτολόγος ΠΓΝΑ Ερυθρός Σταυρός (Κοργιαλένειο Μπενάκειο) - Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων - Διατροφολόγων - κινητό: 6977867138

Friday, October 24, 2008

Εσείς ποιόν τύπο λιποκυττάρων έχετε;

Στα θηλαστικά υπάρχουν 2 είδη λιπώδους ιστού:

* ο λευκός και
* ο φαιός λιπώδης ιστός. Ο λευκός λιπώδης ιστός αποθηκεύει λίπος, ενώ ο φαιός κινητοποιεί και ουσιαστικά ‘καίει’ λίπος.

Το ενδιαφέρον καινούργιο επιστημονικό στοιχείο που συμπληρώνει το παζλ του μεταβολισμού είναι πως τα κύτταρα του φαιού λιπώδους ιστού έχουν τις ίδιες γενετικές ρίζες με τα κύτταρα του μυϊκού ιστού, τα οποία είναι τα κύτταρα που κατ’ εξοχήν μεταβολίζουν την ενέργεια στο ανθρώπινο σώμα. Ο Κόνραντ Κέσνερ που ανακάλυψε πρώτος τον φαιό λιπώδη ιστό το 1551, τον περιέγραψε ως κάτι ενδιάμεσο μεταξύ μυός και λίπους.

Ο λευκός λιπώδης ιστός συνοδεύεται από κακή φήμη στην επιστημονική κοινότητα, αφού έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση παχυσαρκίας. Αντίθετα, ο φαιός λιπώδης ιστός θεωρείται ευνοϊκότερος για τον άνθρωπο, αφού περιέχει πολλά μιτοχόνδρια, τα οργανίδια μέσα στα οποία γίνονται οι κυτταρικές καύσεις του μεταβολισμού. Όμως τα οργανίδια αυτά διαθέτουν ακόμα ένα μοναδικό χαρακτηριστικό. Παράγουν μια πρωτεΐνη η οποία βοηθά στην καύση του αποθηκευμένου λίπους προκειμένου να παραχθεί θερμότητα για τον οργανισμό. Έτσι, το σώμα ζεσταίνεται και ταυτόχρονα παραμένει αδύνατο. Η πρωτεΐνη αυτή ονομάζεται UCP1 και περιέχεται μόνο στο φαιό και όχι στο λευκό λιπώδη ιστό.

Επίσης, μέχρι πρόσφατα επικρατούσε η αντίληψη πως ο φαιός λιπώδης ιστός υπήρχε μόνο στα νεογέννητα. Όμως, δεδομένα από διάφορες μελέτες πλέον υποδεικνύουν πως υπάρχουν αρκετοί ενήλικες που διατηρούν μεταβολικά ενεργό τον φαιό τους λιπώδη ιστό. Η σύγχρονη έρευνα έχει επικεντρώσει τις προσπάθειές της στο να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται τα κύτταρα του φαιού ιστού, με απώτερο σκοπό να μιμηθεί τη διαδικασία αυτή και πιθανότατα να δώσει λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας.

Στο έμβρυο, οι δύο τύποι λιπώδους ιστού προέρχονται από διαφορετικές σειρές πρόδρομων κυττάρων. Ακόμα πιο εντυπωσιακό όμως είναι το γεγονός πως τα κύτταρα του φαιώδους ιστού προέρχονται από τα πρόδρομα κύτταρα των μυϊκών κυττάρων του εμβρύου. Το αν τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα θα καταλήξουν μυϊκά ή φαιά λιποκύτταρα φαίνεται πως εξαρτάται από την ύπαρξη ενός γονιδιακού παράγοντα ο οποίος ονομάζεται PRDM16.

Όταν αυτός δεν υπάρχει, τότε τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα θα μετατραπούν σε μυϊκά κύτταρα και όχι σε κύτταρα του φαιού λιπώδους ιστού. Τα τελευταία αυτά δεδομένα δημοσιεύθηκαν τον Αύγουστο του 2008 στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση ‘Nature’. Φαίνεται λοιπόν πως όταν τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα δεν λαμβάνουν πλήρες το σήμα για να εξελιχθούν σε μυϊκά, τότε εξελίσσονται σε φαιό λιπώδη ιστό. Όταν δεν λάβουν πλήρες το σήμα για να εξελιχθούν σε φαιά λιπώδη, τότε εξελίσσονται σε μυϊκά.

Συνεχίζοντας, υπάρχουν μερικά φαιά λιπώδη κύτταρα που φαίνεται πως σχετίζονται με τα λευκά λιποκύτταρα. Σε περιοχές δηλαδή του σώματος που κυριαρχεί ο λευκός λιπώδης ιστός είναι πιθανό να ενεργοποιήσει τη δημιουργία φαιών λιποκυττάρων. Όμως, αυτού του είδους τα φαιά λιποκύτταρα διαφέρουν από εκείνα που προέρχονται από τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα και εκείνο που δεν έχει απαντηθεί ακόμα είναι το αν αυτά ήταν λευκά λιποκύτταρα που μετατράπηκαν σε φαιά ή αν πρόκειται για φαιά λιποκύτταρα που είχαν ‘μεταμφιεστεί’ σε λευκά λιποκύτταρα. Επιπρόσθετα, αυτού του είδους τα λιποκύτταρα δεν αποκρίνονται στον παράγοντα PRDM16 που αναφέρθηκε προηγουμένως.

Ανακεφαλαιώνοντας, φαίνεται πως τα δύο είδη λίπους (λευκό και φαιό) που έχουμε στο σώμα μας έχουν θεμελιώδεις διαφορές. Τα φαιά λιποκύτταρα μοιράζονται πολλές κοινές πρωτεΐνες με τα κύτταρα των μυών. Το γεγονός αυτό κάνει τον φαιό λιπώδη ιστό μεταβολικά ενεργό (μπορεί δηλαδή να ‘καίει λίπος’) σαν τα μυϊκά κύτταρα.

Τελικά, η επιστημονική κοινότητα αρχίζει πλέον να θεωρεί πως ο ιστός αυτός δεν είναι τίποτα άλλο από μυϊκά κύτταρα που έχουν αποθηκεύσει λίπος παρά μια διαφοροποιημένη ποικιλία λιποκυττάρων. Μαζί με τις ανακαλύψεις αυτές έρχονται στο φως και νέα ερωτήματα, όπως πώς τελικά ρυθμίζεται το αν τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα θα γίνουν μυϊκά ή φαιά λιπώδη. Αν στο μέλλον επιτευχθεί η κατανόηση και ο έλεγχος του μηχανισμού αυτού, τότε ίσως να έχουμε βρεθεί ένα βήμα πιο κοντά στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.