Τον Φεβρουάριο του 2007 η Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία (ΑΚΕ) εξέδωσε τις καινούριες οδηγίες πρόληψης των καρδιαγγειακών νοσημάτων ειδικά για τις γυναίκες. Οι προηγούμενες οδηγίες είχαν εκδοθεί το 2004, αλλά από τότε οι πολυάριθμες κλινικές δοκιμές που στόχευαν αποκλειστικά στις γυναίκες προμήθευσαν την επιστημονική κοινότητα με καινούρια δεδομένα που άλλαξαν τις συστάσεις. Ας μην λησμονούμε πως σύμφωνα με την ΑΚΕ, η καρδιαγγειακή νόσος είναι σε παγκόσμιο επίπεδο η μόνη μεγαλύτερη αιτία θανάτων των γυναικών. Το καινούριο στοιχείο στις ανανεωμένες κατευθύνσεις είναι πως αυτές πλέον εστιάζουν στον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε όλη τη διάρκεια ζωής της γυναίκας (με ηλικία μεγαλύτερη των 20 ετών) και όχι μόνο στο μικρό χρονικό διάστημα μετά την εμμηνόπαυση. Αναφορά γίνεται στις αλλαγές τρόπου ζωής που πρέπει να πραγματοποιηθούν για να μειωθεί ο κίνδυνος καθώς και στον ρόλο της διατροφής, της άσκησης και των συμπληρωμάτων διατροφής όπως το φυλλικό οξύ, η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη C και το β-καροτένιο, για τα οποία τονίζεται ξεκάθαρα πως δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για την πρόληψη (πρωτογενή ή δευτερογενή) των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ας εξετάσουμε τις οδηγίες λοιπόν λίγο πιο αναλυτικά.
Έμφαση δίνεται στους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο οι οποίοι μπορούν να τροποποιηθούν. Αυτοί αφορούν κυρίως τον τρόπο ζωής και διατήρηση των επιπέδων των λιπιδίων και της αρτηριακής πίεσης του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα μέσα από τη φυσική δραστηριότητα, τον έλεγχο του βάρους, την μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, τον περιορισμό του αλατιού, την κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών καθώς και γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Ιδιαίτερα η πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών θα πρέπει να περιοριστεί σε λιγότερο από 7% των ολικών θερμίδων που προσλαμβάνονται ημερησίως. Η λήψη των ω-3 λιπαρών οξέων μέσα από τη διατροφή φαίνεται να ενθαρρύνεται καθώς προτείνεται η κατανάλωση λιπαρών ψαριών τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. Ειδικά για τα ω-3 λιπαρά οξέα προτείνεται και η λήψη τους με τη μορφή συμπληρώματος, αλλά μόνο από γυναίκες που έχουν ήδη καρδιαγγειακή νόσο και 2 με 4 γραμμάρια ω-3 λιπαρών οξέων για γυναίκες που έχουν υψηλά τριγλυκερίδια.
Η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους κατέχει σημαντική θέση στις νέες κατευθυντήριες γραμμές της ΑΚΕ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από μια ισορροπημένη διατροφή, όπως είναι η μεσογειακή, σε συνδυασμό με καθημερινή φυσική δραστηριότητα και με ειδικά προγράμματα αλλαγής συμπεριφοράς όταν πρόκειται για άτομα που στόχο έχουν να χάσουν βάρος και όχι απλά να το διατηρήσουν.
Οι οδηγίες για τη φυσική δραστηριότητα στις γυναίκες υποδεικνύουν 30 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης καθημερινά. Ειδικότερα για αυτές που πρέπει να χάσουν βάρος προτείνουν 60 με 90 λεπτά άσκησης μέτριας έντασης για τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.
Για την καλύτερη πρόληψη καρδιαγγειακής νόσου και του εμφράγματος του μυοκαρδίου οι γυναίκες ενθαρρύνονται να ακολουθούν μια διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά επιλέγοντας δημητριακά ολικής άλεσης, τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, και λιπαρά ψάρια τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα. Η πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών πρέπει να περιοριστεί σε λιγότερο από 10% της ημερήσιας προσλαμβανόμενης ενέργειας και αν είναι δυνατόν να προσεγγίσουν το 7%. Η ημερήσια πρόσληψη χοληστερόλης θα πρέπει να βρίσκεται κάτω από τα επίπεδα των 300 mg/ημέρα, ενώ η πρόσληψη αλκοόλ δε θα πρέπει να υπερβαίνει το 1 ποτήρι καθημερινά. Η κατανάλωση αλατιού θα πρέπει να είναι λιγότερη από 1 κουταλάκι του γλυκού ημερησίως ενώ τα γαλακτοκομικά προϊόντα θα πρέπει να έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Τέλος, η κατανάλωση των τρανς λιπαρών οξέων (τηγανισμένα λάδια κλπ) θα πρέπει να μειωθεί στο ελάχιστο. Η υγιεινή διατροφή, η φυσική δραστηριότητα και ο έλεγχος του βάρους μπορούν να διατηρήσουν σε φυσιολογικά επίπεδα δύο από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο: την αρτηριακή πίεση του αίματος και τα επίπεδα των λιπιδίων.
Όσο αφορά τα συμπληρώματα διατροφής θα πρέπει να τονιστεί πως για πρώτη φορά οι οδηγίες είναι κατηγορηματικές. Τα συμπληρώματα διατροφής όπως το φυλλικό οξύ, η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη C και το β-καροτένιο δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για την πρόληψη (πρωτογενή ή δευτερογενή) των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Τα επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν επιπρόσθετα πως τα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα και το φυλλικό οξύ όχι μόνο δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται, αλλά ότι ίσως και να είναι επιζήμια για την υγεία.
Αν κάποιες θετικές ενδείξεις υπάρχουν για χορήγηση συμπληρωμάτων αυτές αφορούν τα ω-3 λιπαρά οξέα (με τη μορφή κάψουλας περιεκτικότητας 850-1000 mg σε εικοσαπεντανοϊκό και δοκοσαεξανοϊκό οξύ). Θα πρέπει να διευκρινιστούν σε αυτό το σημείο δύο πράγματα. Αφενός, η χρήση τους θα πρέπει να είναι επικουρική και η κύρια πηγή κατανάλωσή τους θα πρέπει να είναι η φυσική διατροφή, αφετέρου τα δεδομένα που δείχνουν ευεργετική επίδραση σχετικά με την πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου έχουν περιορισμένη ισχύ καθώς οι σχετικές έρευνες δεν είναι τόσες πολλές σε αντίθεση με τις υπάρχουσες έρευνες για τις προαναφερθείσες διατροφικές συστάσεις. Για τις τελευταίες τα δεδομένα δείχνουν ότι είναι χρήσιμες και αποτελεσματικές στη στην πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη.
Ανακεφαλαιώνοντας, οι καινούριες οδηγίες για τις γυναίκες και την πρόληψη της στεφανιαίας νόσου επικεντρώνουν στην υγιεινή διατροφή και στη φυσική δραστηριότητα και απομυθοποιούν τα συμπληρώματα διατροφής. Ο μεσογειακός τρόπος διατροφής αλλά και ζωής γενικότερα φαίνεται να τις μετουσιώνει σε πράξη. Επιτακτική ανάγκη αποτελεί όλοι οι επιστήμονες της υγείας να μεταφέρουν το μήνυμα για την κρισιμότητα των καρδιαγγειακών παθήσεων ως παγκόσμιας αιτίας θανάτου καθώς οι περισσότεροι καρδιαγγειακοί ασθενείς δηλώνουν πως δε γνώριζαν ή ότι δεν τους είπε κανείς ή ότι δεν τους έδωσαν να καταλάβουν τη σοβαρότητα ή το πλήθος των παραγόντων που συμβάλλουν στην εξέλιξη της νόσου. Η σωστή ενημέρωση σε πρώτη φάση μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος.
