Στο παρελθόν έχουν συγκριθεί οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων (και ταυτόχρονα υψηλών πρωτεΐνών και λίπους, όπως η Άτκινς) με τις δίαιτες χαμηλών λιπαρών και έχει δειχθεί πως οι πρώτες αποτελούν μια καλή εναλλακτική στις δεύτερες όταν στόχος είναι η απώλεια σωματικού βάρους. Εκτός από την απώλεια βάρους οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων φαίνεται πως έχουν επιπρόσθετα μεταβολικά οφέλη όπως για παράδειγμα η μείωση των λιπιδίων του αίματος. Εκτός από αυτά τα σχήματα υπάρχει και το διάσημο πλέον πρότυπο της μεσογειακής διατροφής (με μέτρια ποσότητα λίπους και υψηλή περιεκτικότητα, λόγω του ελαιόλαδου, σε μονοακόρεστα λιπαρά) το οποίο πέρα από το όφελος της απώλειας βάρους παρουσιάζει και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες.
Οι περισσότερες μελέτες που επιχειρούν να εξετάσουν ένα ή περισσότερα διατροφικά σχήματα απώλειας βάρους παρουσιάζουν συνήθως το μειονέκτημα της μικρής χρονικής διάρκειας ή της μικρής συμμόρφωσης των συμμετεχόντων με τις εξεταζόμενες δίαιτες. Όταν όμως παρουσιάζεται μια τέτοιου είδους μελέτη στην Επιστημονική Επιθεώρηση New England Journal Of Medicine τότε πιθανότατα έχουν ελαχιστοποιηθεί οι αδυναμίες και τα αποτελέσματα μπορούν να θεωρηθούν πολύ αξιόπιστα. Ας δούμε όμως τα καινούρια δεδομένα μιας πολύ πρόσφατης μελέτης (μελέτη DIRECT: Ιούλιος 2008) που διήρκεσε 2 χρόνια και συμπεριέλαβε 322 παχύσαρκους ασθενείς. Τα διατροφικά σχήματα που εξετάστηκαν ήταν 3. Μια υποθερμιδική δίαιτα χαμηλού λίπους, μια υποθερμιδική δίαιτα βασισμένη στο πρότυπο της μεσογειακής διατροφής και μια μη υποθερμιδική δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων.
Αναλυτικότερα, η δίαιτα χαμηλών λιπαρών των γυναικών ήταν της τάξης των 1500 θερμίδων ενώ των αντρών της τάξης των 1800 θερμίδων. Η περιεκτικότητα της δίαιτας σε λίπος ήταν περίπου 30% των συνολικών θερμίδων, το κορεσμένο λίπος άγγιζε το 10% των θερμίδων και η ημερήσια πρόσληψη χοληστερόλης τα 300 mgr. Οι συμμετέχοντες προσπαθούσαν να καταναλώνουν κυρίως όσπρια, φρούτα, λαχανικά και απέφευγαν τα τρόφιμα με προστιθέμενα λιπαρά, τα γλυκά και τα λιπαρά σνακς. Η ομάδα του μεσογειακού προτύπου ακολουθούσε τις προαναφερόμενες θερμίδες ανά φύλο και το ποσοστό του λίπους ήταν 35% επί των συνολικών ημερήσιων θερμίδων. Οι κύριες πηγές αυτού του λίπους ήταν 30 με 45 γρ. ελαιολάδου και λιγότερο από 20 γρ. ξηρών καρπών (5 με 7 ξηροί καρποί ή αλλιώς όσο περίπου μια χούφτα) ημερησίως. Τέλος, η ομάδα των χαμηλών υδατανθράκων κατανάλωνε για τους 2 πρώτους μήνες δίαιτα που περιείχε 20 γρ. υδατανθράκων ημερησίως η οποία αυξανόταν στα 120 γρ. μετά από θρησκευτικές εορτές προκειμένου να διατηρηθεί η απώλεια που είχε επιτευχθεί. Στους συμμετέχοντες δίνονταν η συμβουλή να αποφεύγουν τα τρόφιμα με τρανς λιπαρά οξέα (τηγανιτά, βούτυρα, σφολιατοειδή, κρέμες γάλακτος) και να προτιμούν φυτικές πηγές λίπους και πρωτεΐνης.
Η ομάδα που ακολούθησε το μεσογειακό πρότυπο κατανάλωσε τις μεγαλύτερες ποσότητες φυτικών ινών και μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Είχε επίσης τις μικρότερες καταναλισκόμενες ποσότητες κορεσμένων λιπαρών οξέων. Η ομάδα της δίαιτας των χαμηλών υδατανθράκων κατανάλωσε τις μικρότερες ποσότητες υδατανθράκων και τις μεγαλύτερες ποσότητες λίπους, πρωτεΐνης και χοληστερόλης. Η μέση απώλεια βάρους ήταν 2,9 κιλά για την ομάδα χαμηλών λιπαρών, 4,4 κιλά για την ομάδα της μεσογειακής διατροφής και 4,7 κιλά για την ομάδα των χαμηλών υδατανθράκων. Κάτι που επίσης έχει ενδιαφέρον είναι πως η μεγαλύτερη μείωση των λιπιδίων του αίματος παρατηρήθηκε στη δίαιτα των χαμηλών υδατανθράκων παρά στη δίαιτα χαμηλού λίπους. Η μεσογειακή δίαιτα, συγκριτικά με τη δίαιτα χαμηλών λιπαρών, φάνηκε πως, εκτός από την απώλεια βάρους, είχε την πιο ευεργετική επίδραση στα επίπεδα σακχάρου των παχύσαρκων ατόμων που είχαν σακχαρώδη διαβήτη.
Με βάση τα δεδομένα της μελέτης αυτής λοιπόν, αν δεν είστε ο τύπος που θα ακολουθήσει δίαιτα συγκεκριμένων χαμηλών θερμίδων προσπαθήστε να ακολουθήσετε για μερικούς μήνες ένα ελεύθερο διαιτολόγιο χαμηλών υδατανθράκων. Επίσης, αν είστε γυναίκα τότε ίσως θα σας ταίριαζε περισσότερο το μεσογειακό πρότυπο διατροφής μια και φάνηκε πως στις γυναίκες η απώλεια κιλών ήταν μεγαλύτερη όταν ακολουθούσαν το εν λόγω σχήμα.
Από τη μελέτη αυτή δείχθηκε πως μια προσπάθεια απώλειας βάρους αποτελείται από 2 φάσεις: α) αυτή της απώλειας των κιλών και β) αυτή της διατήρησης σταθερού βάρους παρά τη συνέχιση της δίαιτας. Η μέγιστη απώλεια κιλών φάνηκε πως επιτεύχθηκε περίπου στους 6 μήνες από την έναρξη της δίαιτας. Ακολούθησε η 2η φάση της επαναπρόσληψης μερικών κιλών και τέλος της σταθεροποίησης του σωματικού βάρους. Ίσως όμως το πιο σημαντικό εύρημα της μελέτης είναι πως μέσω της αλλαγής της διατροφικής συμπεριφοράς και της στενής συμμόρφωσης με το διατροφικό πλάνο επιτεύχθηκαν απώλειες σωματικού βάρους παρόμοιες με αυτές που επιτυγχάνονται με τη φαρμακευτική αγωγή.
ΠΑΠΑΜΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
Νοσοκομειακός Διαιτολόγος ΓΝΑ – Κοργιαλένειο Μπενάκειο
Ειδικός γραμματέας τύπου και δημοσίων σχέσεων Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων - Διατροφολόγων
Υποψήφιος διδάκτωρ Διατροφογενωμικής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης
MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών
