Πολύ πρόσφατα η αμερικανική διαβητολογική εταιρεία ανακοίνωσε την ανανεωμένη επίσημη θέση της για το ρόλο της διατροφής στην πρόληψη και ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη. Πολύ συνοπτικά, οι οδηγίες προσπαθούν να καλύψουν όλες τις διαστάσεις της σύνθετης αυτής νόσου. Οι καινούριες οδηγίες αρχικά δίνουν έμφαση στην πρωτογενή πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη, στη συνέχεια επικεντρώνουν στην αντιμετώπιση της ασθένειας αφού αυτή εμφανιστεί (δευτερογενής πρόληψη) και στην εμφάνιση υπογλυκαιμικών κρίσεων, ενώ τέλος εστιάζουν στις επιπρόσθετες επιπλοκές και κινδύνους που δημιουργεί η ασθένεια όπως η δυσλιπιδαιία, ο αυξημένος κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα, οι μικροαγγειοπάθειες, η νεφρική νόσος κ.α. Περιληπτικά, οι νέες διατροφικές οδηγίες της αμερικανικής διαβητολογικής εταιρείας συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα:
1. Κατάσταση προ-διαβήτη (επίπεδα γλυκόζης ανώτερα του φυσιολογικού αλλά όχι σε επίπεδα όπως του σακχαρώδη διαβήτη)
- Εξατομικευμένη διατροφική θεραπεία από εξειδικευμένο διαιτολόγο
- Διατροφική εκπαίδευση που θα αφορά τις ιδιαιτερότητες της ασθένειας και κινητοποίηση του ασθενή
2. Πρωτογενής πρόληψη
- Αξιολόγηση του κινδύνου του ατόμου για μελλοντική εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη. Αξιολόγηση και της περιφέρειας μέσης εκτός από τον δείκτη μάζας σώματος.
- Έμφαση στη ρύθμιση του σωματικού βάρους μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής, ιδιαίτερα για τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα. Στόχος η απώλεια της τάξης του 5% - 10%.
- Υποθερμιδικές δίαιτες χαμηλών λιπαρών ή υδατανθράκων φαίνεται να είναι αποτελεσματικές στη βραχυπρόθεσμη περίοδο. Σημαντική η παρακολούθηση από διαιτολόγο.
- Η κατανάλωση τροφών χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, πλούσιων σε φυτικές ίνες και θρεπτικά συστατικά φαίνεται να δρα ευεργετικά στη μείωση του κινδύνου. Οι επιδράσεις της κατανάλωσης διαιτών χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου στον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τελούν υπό διερεύνηση.
- Φυσική δραστηριότητα για τουλάχιστον μισή ώρα καθημερινά ή 150 λεπτά εβδομαδιαίως.
- Ελάχιστη έως και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο. Δε συνίσταται όμως σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
- Δε μπορούν να γίνουν διατροφικές συστάσεις πρόληψης του διαβήτη τύπου Ι (νεανικός διαβήτης)
- Για τους νέους, ισχύουν οι διατροφικές οδηγίες πρόληψης της νόσου των ενηλίκων με την προϋπόθεση πως καλύπτονται οι αυξημένες θρεπτικές ανάγκες που θέτει η ανάπτυξή τους.
3. Ρύθμιση και αντιμετώπιση της ασθένειας (δευτερογενής πρόληψη)
Υδατάνθρακες
- Κατανάλωση υδατανθράκων κυρίως από πηγές φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών ολικής άλεσης, γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλών λιπαρών
- Συστηματικός υπολογισμός του επιπέδου των υδατανθράκων των γευμάτων
- Οι υδατάνθρακες των τροφίμων που περιέχουν ζάχαρη μπορούν να αφαιρεθούν από τη συνολική ημερήσια ποσότητα υδατανθράκων ή να καλυφθούν από προσαρμογή της φαρμακευτικής θεραπείας. Στο σημείο αυτό χρήζει προσοχής η συνολική ενέργεια που προσλαμβάνεται από τα γεύματα
- Χρησιμοποίηση του γλυκαιμικού δείκτη και του γλυκαιμικού φορτίου των τροφών ως επιπρόσθετο αλλά, όχι μοναδικό εργαλείο αξιολόγησης των τροφών. Εκπαίδευση από διαιτολόγο
- Κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες
- Οι γλυκαντικές ουσίες είναι ασφαλείς εφόσον καταναλώνονται στις επιτρεπόμενες ημερήσιες ποσότητες.
Λιπίδια
- Περιορισμός των κορεσμένων και των τρανς λιπαρών
- Περιορισμός της διαιτητικής χοληστερόλης
- Δύο ή περισσότερες μερίδες φρέσκου ψαριού εβδομαδιαίως κρίνονται απαραίτητες λόγω των ευεργετικών ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων
Πρωτείνες
- Αποφυγή πρωτεϊνικών διαιτών για απώλεια βάρους
Αλκοόλ
- Μέχρι 1 ποτήρι κόκκινο κρασί για γυναίκες και μέχρι 2 ποτήρια κόκκινο κρασί για άντρες ημερησίως
- Να καταναλώνεται συνήθως μαζί με το φαγητό
- Προσοχή όταν μαζί με το αλκοόλ συνυπάρχουν υδατάνθρακες που μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα του σακχάρου
Συμπληρώματα βιταμινών
- Δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα ώστε να συστήνεται η χρήση τους από τους διαβητικούς
4. Αντιμετώπιση των επιπλοκών της ασθένειας (τριτογενής πρόληψη)
Καρδιαγγειακός κίνδυνος
- Κατανάλωση διαιτών πλούσιων σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης και ανάλατους ξηρούς καρπούς
- Αν υπάρχουν συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας, περιορισμός της κατανάλωσης αλατιού. Προσοχή στις κρυφές πηγές
- Σε υπερτασικά άτομα, περιορισμός της κατανάλωσης άλατος σε συνδυασμό με δίαιτα πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών (δίαιτα DASH)
- Μέτρια απώλεια βάρους προς όφελος της αρτηριακής υπέρτασης
Μικροαγγειακές επιπλοκές
- Σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη και σε αρχικά στάδια χρόνιας νεφρικής νόσου, περιορισμός της πρόσληψης διαιτητικής πρωτεΐνης
- Όσα προαναφέρθηκαν για τον καρδιαγγεικό κίνδυνο ισχύουν και σε αυτού του είδους τις επιπλοκές
