Εσείς ποιόν τύπο λιποκυττάρων έχετε;

Στα θηλαστικά υπάρχουν 2 είδη λιπώδους ιστού:

* ο λευκός και
* ο φαιός λιπώδης ιστός. Ο λευκός λιπώδης ιστός αποθηκεύει λίπος, ενώ ο φαιός κινητοποιεί και ουσιαστικά ‘καίει’ λίπος.

Το ενδιαφέρον καινούργιο επιστημονικό στοιχείο που συμπληρώνει το παζλ του μεταβολισμού είναι πως τα κύτταρα του φαιού λιπώδους ιστού έχουν τις ίδιες γενετικές ρίζες με τα κύτταρα του μυϊκού ιστού, τα οποία είναι τα κύτταρα που κατ’ εξοχήν μεταβολίζουν την ενέργεια στο ανθρώπινο σώμα. Ο Κόνραντ Κέσνερ που ανακάλυψε πρώτος τον φαιό λιπώδη ιστό το 1551, τον περιέγραψε ως κάτι ενδιάμεσο μεταξύ μυός και λίπους.

Ο λευκός λιπώδης ιστός συνοδεύεται από κακή φήμη στην επιστημονική κοινότητα, αφού έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση παχυσαρκίας. Αντίθετα, ο φαιός λιπώδης ιστός θεωρείται ευνοϊκότερος για τον άνθρωπο, αφού περιέχει πολλά μιτοχόνδρια, τα οργανίδια μέσα στα οποία γίνονται οι κυτταρικές καύσεις του μεταβολισμού. Όμως τα οργανίδια αυτά διαθέτουν ακόμα ένα μοναδικό χαρακτηριστικό. Παράγουν μια πρωτεΐνη η οποία βοηθά στην καύση του αποθηκευμένου λίπους προκειμένου να παραχθεί θερμότητα για τον οργανισμό. Έτσι, το σώμα ζεσταίνεται και ταυτόχρονα παραμένει αδύνατο. Η πρωτεΐνη αυτή ονομάζεται UCP1 και περιέχεται μόνο στο φαιό και όχι στο λευκό λιπώδη ιστό.

Επίσης, μέχρι πρόσφατα επικρατούσε η αντίληψη πως ο φαιός λιπώδης ιστός υπήρχε μόνο στα νεογέννητα. Όμως, δεδομένα από διάφορες μελέτες πλέον υποδεικνύουν πως υπάρχουν αρκετοί ενήλικες που διατηρούν μεταβολικά ενεργό τον φαιό τους λιπώδη ιστό. Η σύγχρονη έρευνα έχει επικεντρώσει τις προσπάθειές της στο να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται τα κύτταρα του φαιού ιστού, με απώτερο σκοπό να μιμηθεί τη διαδικασία αυτή και πιθανότατα να δώσει λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας.

Στο έμβρυο, οι δύο τύποι λιπώδους ιστού προέρχονται από διαφορετικές σειρές πρόδρομων κυττάρων. Ακόμα πιο εντυπωσιακό όμως είναι το γεγονός πως τα κύτταρα του φαιώδους ιστού προέρχονται από τα πρόδρομα κύτταρα των μυϊκών κυττάρων του εμβρύου. Το αν τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα θα καταλήξουν μυϊκά ή φαιά λιποκύτταρα φαίνεται πως εξαρτάται από την ύπαρξη ενός γονιδιακού παράγοντα ο οποίος ονομάζεται PRDM16.

Όταν αυτός δεν υπάρχει, τότε τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα θα μετατραπούν σε μυϊκά κύτταρα και όχι σε κύτταρα του φαιού λιπώδους ιστού. Τα τελευταία αυτά δεδομένα δημοσιεύθηκαν τον Αύγουστο του 2008 στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση ‘Nature’. Φαίνεται λοιπόν πως όταν τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα δεν λαμβάνουν πλήρες το σήμα για να εξελιχθούν σε μυϊκά, τότε εξελίσσονται σε φαιό λιπώδη ιστό. Όταν δεν λάβουν πλήρες το σήμα για να εξελιχθούν σε φαιά λιπώδη, τότε εξελίσσονται σε μυϊκά.

Συνεχίζοντας, υπάρχουν μερικά φαιά λιπώδη κύτταρα που φαίνεται πως σχετίζονται με τα λευκά λιποκύτταρα. Σε περιοχές δηλαδή του σώματος που κυριαρχεί ο λευκός λιπώδης ιστός είναι πιθανό να ενεργοποιήσει τη δημιουργία φαιών λιποκυττάρων. Όμως, αυτού του είδους τα φαιά λιποκύτταρα διαφέρουν από εκείνα που προέρχονται από τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα και εκείνο που δεν έχει απαντηθεί ακόμα είναι το αν αυτά ήταν λευκά λιποκύτταρα που μετατράπηκαν σε φαιά ή αν πρόκειται για φαιά λιποκύτταρα που είχαν ‘μεταμφιεστεί’ σε λευκά λιποκύτταρα. Επιπρόσθετα, αυτού του είδους τα λιποκύτταρα δεν αποκρίνονται στον παράγοντα PRDM16 που αναφέρθηκε προηγουμένως.

Ανακεφαλαιώνοντας, φαίνεται πως τα δύο είδη λίπους (λευκό και φαιό) που έχουμε στο σώμα μας έχουν θεμελιώδεις διαφορές. Τα φαιά λιποκύτταρα μοιράζονται πολλές κοινές πρωτεΐνες με τα κύτταρα των μυών. Το γεγονός αυτό κάνει τον φαιό λιπώδη ιστό μεταβολικά ενεργό (μπορεί δηλαδή να ‘καίει λίπος’) σαν τα μυϊκά κύτταρα.

Τελικά, η επιστημονική κοινότητα αρχίζει πλέον να θεωρεί πως ο ιστός αυτός δεν είναι τίποτα άλλο από μυϊκά κύτταρα που έχουν αποθηκεύσει λίπος παρά μια διαφοροποιημένη ποικιλία λιποκυττάρων. Μαζί με τις ανακαλύψεις αυτές έρχονται στο φως και νέα ερωτήματα, όπως πώς τελικά ρυθμίζεται το αν τα πρόδρομα μυϊκά κύτταρα θα γίνουν μυϊκά ή φαιά λιπώδη. Αν στο μέλλον επιτευχθεί η κατανόηση και ο έλεγχος του μηχανισμού αυτού, τότε ίσως να έχουμε βρεθεί ένα βήμα πιο κοντά στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Νέο συμπλήρωμα διατροφής με ισοφλαβόνες για την καλή υγεία των αγγείων της καρδιάς

Είναι γεγονός πως η μεσογειακή διατροφή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την καλή υγεία των αγγείων της καρδιάς και του εγκεφάλου. Συμβάλλει έτσι τα μέγιστα στην πρωτογενή πρόληψη ενός εμφράγματος του μυοκαρδίου ή ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Τί μπορεί να κάνει όμως κάποιος όταν έχει ήδη υποστεί ένα έμφραγμα ή εγκεφαλικό και επιθυμεί να προστατευθεί διατροφικά από ένα δεύτερο παρόμοιο συμβάν (δευτερογενής πρόληψη); Οι πιο πρόσφατες διατροφικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας εξακολουθούν να αποτελούν τον χρυσό κανόνα των επιλογών του, αλλά νέα επιστημονικά δεδομένα έρχονται να προστεθούν και να πλουτίσουν τις γνώσεις μας γύρω από τον ρόλο της διατροφής στους ασθενείς με ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Μια πολύ πρόσφατη μελέτη1 που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας αναδεικνύει τον ρόλο ενός συμπληρώματος διατροφής που είναι πλούσιο σε ισοφλαβόνες. Οι ισοφλαβόνες απαντώνται σε φυσική μορφή σε τρόφιμα όπως η σόγια, τα όσπρια, τα ρεβύθια και τα χόρτα. Οι ερευνητές όμως της συγκεκριμένης μελέτης εξέτασαν τη δράση ενός συμπληρώματος στον τρόπο με τον οποίο διαστέλλεται η κύρια αρτηρία του βραχίονα του χεριού μετά από αυξημένη ροή αίματος. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί δείκτη λειτουργίας των κυττάρων του ενδοθηλίου που επενδύουν τον εσωτερικό χιτώνα των αγγείων. Ως γνωστόν σε ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο το ενδοθήλιο δυσλειτουργεί και συγκεκριμένα παρουσιάζει φλεγμονή.
Οι ερευνητές λοιπόν από το πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, με επικεφαλή τον καθηγητή William MW Mong μελέτησαν 50 ασθενείς που είχαν υποστεί ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και έλαβαν το συμλήρωμα και 52 που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Μετά από χρονικό διάστημα 12 εβδομάδων χορήγησης του συμπληρώματος των ισοφλαβονών βελτιώθηκε κατά 50% η διάμετρος της αρτηρίας και κατ’ επέκταση η ροή του αίματος στους ασθενείς αυτούς. Η δόση στην οποία επιτεύχθηκε το αποτέλεσμα αυτό ήταν στα επίπεδα των 80 mgr ισοφλαβονών.
Φάνηκε πως οι ισοφλαβόνες αντιστρέφουν τη δυσλειτουργία του ενδοθηλίου στη συγκεκριμένη ομάδα ασθενών. Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρούνται τέτοιες ευεργετικές δράσεις σε ασθενείς με προηγούμενο καρδιαγγειακό ιστορικό, καρδιαγγειακή νόσο σε εξέλιξη και μεγάλο κίνδυνο για ένα δεύτερο έμφραγμα. Πρέπει όμως να αναφερθεί πως όταν οι ασθενείς χωρίστηκαν σε διαβητικούς και μη διαβητικούς δε φάνηκε σημαντική διαφορά από τη λήψη του συμπληρώματος. Όταν όμως χωρίστηκαν σε καπνίζοντες και μη καπνίζοντες τότε φάνηκε ευεργετική επίδραση του συμπληρώματος σε αυτούς που κάπνιζαν. Η παρατήρηση αυτή εξηγείται από το ότι το κάπνισμα επιβαρύνει τη λειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων και έτσι οι ασθενείς με δυσλειτουργικό ενδοθήλιο εξαιτίας του καπνίσματος ευεργετήθηκαν από το συμπλήρωμα των ισοφλαβονών.
Ένα άλλο εύρημα της μελέτης ήταν πως κατά τη διάρκεια των 12 εβδομάδων λήψης μειώθηκαν τα επίπεδα μιας πρωτεΐνης που θεωρείται ανεξάρτητος προγνωστικός δείκτης καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Πρόκειται για την C-αντιδρώσα πρωτεΐνη και αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς δείκτες δυσλειτουργίας (φλεγμονής) του ενδοθηλίου των αγγείων. Πιθανότατα οι ισοφλαβόνες ανακουφίζουν τα αγγεία που έχουν υποστεί βλάβη από τη φλεγμονή και δυσλειτουργούν. Επιπρόσθετα, οι ισοφλαβόνες αποτελούν μια από τις κυριότερες κλάσσεις των φυτοοιστρογόνων, ουσιών που απαντώναι στα τρόφιμα και μιμούνται τη δράση των οιστρογόνων. Τα τελευταία έχουν γνωστή προστατευτική δράση έναντι των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Όπως τόνισαν οι ερευνητές, το αξιοσημείωτο στοιχείο της μελέτης αυτής ήταν πως τα αποτελέσματά της προσομοίαζαν με αυτά που παρατηρούνται α) σε ασθενείς οι οποίοι έχουν κάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής τους π.χ υποβάλλονται σε γυμναστικές ασκήσεις αντοχής ή β) σε ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική θεραπεία με στατίνες για τη μείωση των λιπιδίων του αίματος. Η μελέτη αυτή θεωρείται πως είναι η πρώτη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη κλινική δοκιμή που ερευνά τη δράση του συγκεκριμένου συμπληρώματος. Είναι πολύ νωρίς ακόμα για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για τη δράση τέτοιων συμπληρωμάτων. Αν τα αποτελέσματά της μελέτης αυτής επαληθευθούν και από άλλες παρόμοιες μελέτες ίσως έχουν σημασία για τη χρήση του συγκεκριμένου συμπληρώματος ισοφλαβονών στη δευτερογενή πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων σε ασθενείς με ιστορικό εγκεφαλικού. Μέχρι το σημείο της έκδοσης κλινικών οδηγιών που να αφορούν τις ισοφλαβόνες η επιστήμη έχει πολλά ερωτήματα να απαντήσει ακόμη. Οι πιθανές παρενέργειες από μακροχρόνια χρήση τέτοιων συμπληρωμάτων πρέπει να διερευνηθούν. Οι ενδείξεις μέχρι τώρα είναι ενθαρρυντικές και καλό θα ήταν προς το παρόν το πλούσιο φορτίο των ισοφλαβονών να το περιέχουν μόνο τα τρόφιμα της διατροφής μας και τίποτε άλλο.

1): Reduction of C-reactive protein with isoflavone supplement reverses endothelial dysfunction in patients with ischaemic stroke. European Heart Journal. doi:10.1093/eurheartj/ehn409.