ΚΡΑΣ ΤΕΣΤ ΔΙΑΣΗΜΩΝ ΔΙΑΙΤΩΝ

Πολύ πρόσφατα, οι πιο δημοφιλείς δίαιτες, όπως αυτή της νέας γλυκαιμικής επανάστασης, η Γουέιτ Γουότσερς, η Άτκινς, η Δίαιτα Ζώνης, η δίαιτα του δόκτωρ Όρνις, η Σάουθ Μπιτς και αυτή της αμερικανικής διατροφικής πυραμίδας του 2005 μπήκαν στο μικροσκόπιο της επιστήμης.

Έτσι, από εδώ και στο εξής θα αρχίσουμε να ακούμε συχνά τον όρο ‘διατροφική ποιότητα’, η οποία αφορά οποιουδήποτε είδους δίαιτα. Με τον όρο διατροφική ποιότητα νοείται το κατά πόσο ο συγκεκριμένος τρόπος αδυνατίσματος προσφέρει ταυτόχρονα προστασία έναντι χρόνιων ασθενειών όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Αλλά ας δούμε περιληπτικά τις πιο χαρακτηριστικές αρχές κάθε τύπου δίαιτας.

Η δίαιτα της νέας γλυκαιμικής επανάστασης έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό τα τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη. Θυμίζω πως ο γλυκαιμικός δείκτης μας δείχνει πόσο ψηλότερα (σε σχέση με ένα τρόφιμο αναφοράς, συνήθως άσπρο ψωμί) ανεβάζει το σάκχαρο του αίματός μας ένα τρόφιμο 2 ώρες αφού το καταναλώσουμε.

Ο γλυκαιμικός δείκτης επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως τον τρόπο και τον χρόνο μαγειρέματος, την περιεκτικότητα του τροφίμου σε υδατάνθρακες, λίπος, πρωτεΐνη, φυτικές ίνες, από το αν το τρόφιμο είναι σε υγρή, ημίρευστη ή στερεή κατάσταση κ.α. Η δίαιτα αυτή ‘ισχυρίζεται’ ότι με τις επιλογές χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη προσφέρει παρατεταμένο αίσθημα κορεσμού και καλύτερο έλεγχο της γλυκόζης και της ινσουλίνης στο αίμα.

Η δίαιτα Γουέιτ Γουότσερς ήταν πολύ δημοφιλής παλαιότερα. Βαθμολογούσε κάθε τρόφιμο με ένα νούμερο. Όσο πιο λιπαρό και ενεργειακά πυκνό ήταν ένα τρόφιμο, τόσο πιο υψηλό βαθμό έπαιρνε. Η φιλοσοφία της δίαιτας αυτής περιόριζε το άτομο σε τέτοια κατανάλωση τροφίμων ώστε το συνολικό άθροισμά τους να έμενε σταθερά κάτω από συγκεκριμένο αριθμητικό όριο, ανάλογα με τα κιλά που έπρεπε να χάσουν.

Η δίαιτα Άτκινς αποτελεί ένα διατροφικό πλάνο με επιλογές χαμηλών υδατανθράκων και υψηλής περιεκτικότητας λίπους. Η εφαρμογή της περιλαμβάνει 4 φάσεις, κάθεμια από τις οποίες μεταβάλλει ουσιαστικά το ποσό των προσλαμβανόμενων υδατανθράκων ανάλογα με τη διακύμανση του βάρους.

Χαρακτηριστικό της δίαιτας αυτής είναι ότι

• δε θεωρεί τις φυτικές ίνες και τις αλκοόλες των σακχάρων (όπως σορβιτόλη, μανιτόλη κ.α) ως υδατάνθρακες
• ενθαρρύνει την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε πρωτεΐνη και ‘καλά λιπαρά’, όπως πολυακόρεστα, μονοακόρεστα ενώ
• δεν θέτει όριο για την κατανάλωση ων κορεσμένων λιπαρών.

Η δίαιτα Σάουθ Μπιτς προτείνει συγκεκριμένους τύπους υδατανθράκων και λιπών. Όπως και η Άτκινς έτσι και αυτή εφαρμόζεται κατά στάδια, 3 για την ακρίβεια. Στο πρώτο απαγορεύει συγκεκριμένα αμυλούχα τρόφιμα (ψωμί, μακαρόνια, ρύζι, πατάτες, αλκοόλ, αρτοσκευάσματα, φρούτα ή προϊόντα της ζάχαρης).

Στο δεύτερο στάδιο και τρίτο στάδιο επαναεισάγονται οι υδατάνθρακες με τη μορφή των φρούτων, των λαχανικών και των δημητριακών ολικής άλεσης.

Η δίαιτα της Ζώνης ανήκει στα διατροφικα σχήματα χαμηλών υδατανθράκων, αλλά επιπρπόσθετα υποδεικνύει και χαμηλά επίπεδα ενέργειας. Οι υδατάνθρακες περιορίζονται μόνο στα δημητριακά ολικής άλεσης και η πρωτεΐνη οφείλει να είναι χαμηλής περιεκτικότητας λίπους. Τα μονοακόρεστα, πολυακόρεστα λιπαρά και τα ω-3 ενθαρρύνονται ενώ τα κορεσμένα και οι πηγές τους περιορίζονται.

Ο δόκτωρ Όρνις πρότεινε ένα χορτοφαγικό πρόγραμμα απώλειας βάρους το οποίο στόχευε στην πρόληψη ή και αντιστροφή (προφανώς σε αρχικά στάδια) της στεφανιαίας νόσου. Διατροφικές επιλογές πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη είναι απαγορευμένες. Από την κατηγορία της πρωτεΐνης επιτρέπονται μόνο τα ασπράδια των αβγών και τα γαλακτοκομικά 0% λιπαρών.

Τα διάφορα είδη ελαίων επίσης είναι άκρως περιορισμένα εκτός από μικρές ποσότητες σε κραμβέλαιο και ω-3 λιπαρά. Η πρόσληψη αλατιού, ζάχαρης και αλκοόλ επιτρέπεται σε μέτριο βαθμό και έμφαση δίνεται στα όσπρια και στους υδατάνθρακες που είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες.

Τέλος, ο τρόπος διατροφής που προτείνει η αμερικανική πυραμίδα διατροφής προσπαθεί να διατηρήσει μια ισορροπία θρεπτικών συστατικών μέσα από τη συχνότητα κατανάλωσης των ομάδων τροφίμων. Ενώ οι παλαιότερες εκδόσεις ομαδοποιούσαν τα τρόφιμα σε εικονοποιημένες κατηγορίες και τις μόιραζαν σε οριζόντια διαμερίσματα της πυραμίδας, τώρα υπάρχει κάθετος διαχωρισμός σε πολύχρωμα τρίγωνα και ανάλογα με το πάχος του τριγώνου ενθαρρύνεται αντίστοιχη κατανάλωση της συγκεκριμένης ομάδας τροφίμων.

Παρ’ όλ’ αυτά, ενώ πλέον οι υδατάνθρακες διαχωρίζονται σε καλούς και κακούς, δε φαίνεται να ισχύει κάτι ανάλογο για τα λιπαρά.

Το πλάνο της δίαιτας Άτκινς πρακτικά προτρέπει για υψηλή κατανάλωση κρέατος, τρανς και κορεσμένων λιπαρών οξέων και για χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.

Αντίθετα, για χαμηλή πρόσληψη κορεσμένων και υψηλή πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων φαίνεται πως καλύτερες επιλογές είναι οι δίαιτες της νέας γλυκαιμικής επανάστασης και της διατροφικής πυραμίδας. Τη μεγαλύτερη πρόσληψη αλατιού φαίνεται πως παρουσιάζουν οι δίαιτες της νέας διατροφικής πυραμίδας και του δόκτωρ Άτκινς.

Για να αξιολογηθούν οι δίαιτες μεταξύ τους επινοήθηκε ένας δείκτης διατροφικής ποιότητας, ο οποίος ονομάστηκε δείκτης εναλλακτικής υγιεινής διατροφής. Ο συγκεκριμένος δείκτης επικεντρώνει σε θρεπτικά συστατικά που συνδέονται στενά με την μείωση κινδύνου για στεφανιαία νόσο.

Ουσιαστικά υπολογίστηκε ο συγκεκριμένος δείκτης για μενού 7 ημερών από κάθε τύπο δίαιτας. Με βάση αυτόν τον δείκτη φάνηκε πως το πλάνο της νέας διατροφικής πυραμίδας δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό στην πρόληψη της στεφανιαίας νόσου, όσο τα πλάνα της νέας γλυκαιμικής επανάστασης, του δόκτωρ Όρνις και των Γουέιτ Γουότσερς. Το γεγονός αυτό οφείλεται πιθανότατα στην υχηλότερη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στην οποία παραπέμπουν τα συγκεκριμένα διατροφικά πλάνα.

Ανακεφαλαιώνοντας, από τις πρώτες μελέτες αυτού του είδους φαίνεται πως στην προσπάθεια για απώλεια βάρους υπάρχουν επιλογές οι οποίες όμως πρέπει να σταθμίζονται και με άλλα κριτήρια, όπως αυτό της πρόληψης χρόνιων ασθενειών.

Χρειάζονται όμως περισσότερες μελέτες που να εκτιμούν τη δίαιτα στην πράξη της και όχι απλά ένα χαρακτηριστικό μενού της. Έτσι θα μπορέσει να συνεκτιμηθεί και ο παράγοντας της ευκολίας ή δυσκολίας διατήρησης του συγκεκριμένου διατροφικού σχήματος. Ενδιαφέρον επίσης θα είχε για τα ελληνικά δεδομένα να συμπεριληφθεί σε τέτοιου είδους έρευνες και το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής.

Βασίλειος Α. Παπαμίκος (κινητό: 6977867138)

Υποψήφιος διδάκτωρ διατροφογενομικής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης
MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών
Πτυχιούχος Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

ΟΙ ΝΕΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Πολύ πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία σε συνεργασία με εκπροσώπους από άλλες εννιά επιστημονικές εταιρείες, διαμόρφωσαν τις νέες οδηγίες για την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων.

Για την ιστορία πρέπει να αναφερθεί πως μέχρι το 1990 κάθε χώρα είχε τις δικές της οδηγίες, ενώ οι πρώτες κοινές οδηγίες διαμορφώθηκαν το 1994. Το 1998 οι οδηγίες αναθεωρήθηκαν από τη 2η ομάδα εργασίας και το 2003 η 3η ομάδα εργασίας τις αναβάθμισε περαιτέρω. Έτσι, φτάσαμε στις πλέον ενημερωμένες οδηγίες του 2007 οι οποίες διαμορφώνονται από τις πλέον πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες. Ας τις εξετάσουμε όμως πιο αναλυτικά.

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία πρόωρων θανάτων στην Ευρώπη. Το 2000 οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούσαν την αιτία περισσότερων των 4 εκατομμυρίων θανάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι περισσότερες των περιπτώσεων σχετίζονται έντονα με τον τρόπο ζωής γι’ αυτό ακριβώς υπάρχουν πολλά που μπορεί κάποιος να κάνει για να προλάβει την εξέλιξη της στεφανιαίας νόσου πριν αυτή φθάσει σε κατάσταση μη αναστρέψιμη.

Έμφαση δίνεται στους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο οι οποίοι μπορούν να τροποποιηθούν. Αυτοί αφορούν κυρίως τον τρόπο ζωής και τη διατήρηση των επιπέδων των λιπιδίων και της αρτηριακής πίεσης του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα μέσα από τη φυσική δραστηριότητα, τον έλεγχο του βάρους, την μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, τον περιορισμό του αλατιού, την κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών καθώς και γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά.

Στο σημείο αυτό οι καινούριες οδηγίες διαφέρουν από τις προηγούμενες. Δίνουν δηλαδή μεγαλύτερη έμφαση όχι στην πρόληψη μέσω φαρμάκων αλλά κυρίως μέσα από τη φυσική δραστηριότητα, τον έλεγχο του σωματικού βάρους και του τρόπου ζωής και διατροφής. Για να αξιολογηθεί δε ο δεκαετής κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου που διατρέχει κάποιος έχει καταρτιστεί ο βαθμολογημένος πίνακας με το όνομα SCORE.

Διατροφή

Οι ανανεωμένες οδηγίες τονίζουν πως η σχέση ανάμεσα στην πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών, επιπέδων χοληστερόλης του αίματος και συχνότητας των καρδιαγγειακών παθήσεων είναι όχι μόνο ισχυρή αλλά και αιτιακή. Τα ω-3 λιπαρά οξέα με τη σειρά τους φαίνεται να προστατεύουν από μοιραία επεισόδια ασθενείς που έχουν ήδη υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Η πρόσληψη άλατος (χλωριούχο νάτριο) επηρεάζει δυσμενώς την αρτηριακή πίεση και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Χαρακτηριστικό επίσης είναι πως μελέτες παρέμβασης με συμπληρώματα βιταμινών απέτυχαν στο να δείξουν προστατευτική δράση έναντι των καρδιοπαθειών.

Τέλος, ευεργετική καρδιοπροστατευτική δράση φαίνεται να έχουν συγκεκριμένα μοντέλα-πρότυπα διατροφικών συνηθειών που περιλαμβάνουν αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, έλαιων πλούσιων σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (όπως το ελαιόλαδο) και γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλών λιπαρών. Ένα χαρακτηριστικό τέτοιο διατροφικό πρότυπο είναι αυτό της Μεσογειακής Διατροφής.

Οι οδηγίες δεν παραλείπουν να αναφέρουν πως η διαιτολογία αποτελεί ένα ακέραιο και ξεχωριστό μέρος της αντιμετώπισης των παραγόντων κινδύνου του καρδιαγγειακού ασθενή. Ο τελευταίος, αλλά και όλοι όσοι έχουν αυξημένο κίνδυνο δικαιούται υπεύθυνη και επαγγελματική πληροφόρηση σχετικά με τα τρόφιμα και τις διαιτητικές επιλογές που μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Η εξατομίκευση των οδηγιών πρέπει να επιτυγχάνει τη χρυσή τομή ανάμεσα σε ποικιλία υγιεινών τροφίμων, μετρίων επιπέδων φυσικής δραστηριότητας ανάλογα με την ηλικία του ατόμου και πιθανών παραγόντων κινδύνου που συνυπάρχουν (κάπνισμα, υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία, φύλο, κληρονομικότητα).

Παχυσαρκία

Στις νέες κατευθυντήριες γραμμές γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην παχυσαρκία. Το σωματικό βάρος και ο διαβήτης αποτελούν τους μόνους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου που εμφανίζουν συνεχή αύξηση στο πέρασμα του χρόνου. Η παχυσαρκία παίρνει πλέον διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας σε ενήλικες και δυστυχώς σε παιδιά. Εκτιμάται πως σε ολόκληρο τον κόσμο 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι υπέρβαροι και 300 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι.

Το ανησυχητικό πλέον εύρημα είναι πως το ενδοκοιλιακό σπλαχνικό λίπος πλέον θεωρείται ένα μεταβολικό ενδοκρινικό όργανο που απελευθερώνει ουσίες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην καρδιαγγειακή ομοιόσταση. Το αυξημένο σωματικό βάρος σχετίζεται με αυξημένο αριθμό θανάτων από καρδιαγγειακά μέσω της αύξησης της αρτηριακής πίεσης, της ολικής χοληστερίνης και μείωσης της ‘καλής χοληστερίνης’.

Η έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Παχυσαρκία υποδεικνύει επιπρόσθετα τη χρήση της περιφέρειας μέσης, εκτός από τον δείκτη μάζας σώματος, για την περαιτέρω συμβουλευτική του ατόμου. Έτσι, άντρες με περιφέρεια μέσης από 94 - 102 εκ. και γυναίκες μεταξύ 80 – 88 παροτρύνονται να μην πάρουν περισσότερο βάρος, ενώ αυτοί με μεγαλύτερη περιφέρεια μέσης θα πρέπει να μειώσουν το σωματικό τους βάρος.

Ο καλύτερος τρόπος είναι ο περιορισμός της πρόσληψης θερμίδων και η ενσωμάτωση της σωματικής άσκησης στη ζωή μας. Χαρακτηριστικό είναι πως η ευεργετική δράση της άσκησης στο ενδοκοιλιακό λίπος συμβαίνει πριν την έναρξη της απώλειας βάρους.

Διάφορες δίαιτες έχουν δοκιμαστεί για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η πιο δημοφιλής προσέγγιση είναι αυτή της δίαιτας χαμηλού λίπους, η οποία έχει επιπρόσθετα έντονη επίδραση στην ‘κακή χοληστερίνη’. Η συνολική πρόσληψη λίπους θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 25% - 35% της συνολικά προσλαμβανόμενης ενέργειας ενώ η πρόσληψη των κορεσμένων και των τρανς λιπαρών οξέων θα πρέπει να είναι μικρότερη του 7% της συνολικά προσλαμβανόμενης ενέργειας.

Μια άλλη προσέγγιση είναι αυτή της δίαιτας χαμηλών υδατανθράκων, η οποία φαίνεται πως βραχυπρόσθεσμα είναι αποτελεσματική στην απώλεια βάρους, στη μείωση των τριγλυκεριδίων και στην αύξηση της ‘καλής χοληστερίνης’. Οι μακροχρόνιες επιδράσεις της είναι ακόμα υπό αμφισβήτηση. Προσοχή επίσης συνίσταται στην κατανάλωση αλκοόλ, μια και αυτό αποτελεί κύρια πηγή θερμίδων.

Συμπερασματικά, απαιτείται μακροχρόνια αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου και η συμπεριφοριστική και η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία μπορούν να δράσουν επικουρικά στη δίαιτα και τη σωματική άσκηση.

Σωματική άσκηση

Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία έχει καταλήξει στο ότι η έλλειψη συστηματικής φυσικής δραστηριότητας παίζει ρόλο στην πρόωρη εμφάνιση και εξέλιξη της στεφανιαίας νόσου. Από την άλλη πλευρά, οποιαδήποτε αύξηση της σωματικής δραστηριότητας αποβαίνει τελικά ευεργετική για την υγεία και οι μικρές περίοδοι άσκησης δρουν προσθετικά. Η άσκηση παίρνει ιδιαίτερο νόημα όταν αναφερόμαστε στις νεαρές ηλικίες.

Τα παιδιά των ευρωπαϊκών χωρών είναι λιγότερο δραστήρια σε σχέση με το παρελθόν και αυτό πλέον αποτελεί πρόβλημα δημόσιας υγείας. Περισσότεροι από τους μισούς έφηβους αδρανοποιούνται σωματικά μετά την λήξη της σχολικής περιόδου. Οι ενήλικες με τη σειρά τους υιοθετούν ένα καθιστικό τρόπο ζωής και εργασίας, γεγονός που διπλασιάζει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου και καρδιαγγειακής νόσου.

Η αποφυγή ενός τέτοιου τρόπου ζωής μπορεί να χαρίσει σε έναν ενήλικα από 1,5 – 3,5 χρόνια επιπλέον ζωής. Τα παιδιά θα πρέπει να ασκούνται καθημερινά με απώτερο στόχο τουλάχιστον μισή ώρα άσκησης, με επιθυμητά υψηλά επίπεδα έντασης περίπου 60% - 75% του μέγιστου καρδιακού ρυθμού, τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.

Παραδείγματα δραστηριότητας μπορούν να είναι το γρήγορο περπάτημα, το τζόκινγκ, η ποδηλασία, η κολύμβηση, η ενασχόληση με τον σπιτικό κήπο, ο αερόβιος χορός, το τέννις ή το γκολφ. Ο ρόλος της άσκησης είναι σημαντικός ακόμα και για τους ηλικιωμένους, τους ασθενείς με στεφανίαια νόσο ή καρδιακή ανεπάρκεια.

Κληρονομικότητα-γενετικά τεστ

Οι ανανεωμένες οδηγίες κάνουν αναφορά, εκτός των άλλων, στον ρόλο της κληρονομικότητας και στα διάφορα γενετικά τεστ εκτίμησης του καρδιαγγειακού κινδύνου. Ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου αυξάνεται όταν υπάρχει θετικό ιστορικό συγγενούς πρώτου, δεύτερου ή τρίτου βαθμού, όταν ο αριθμός των μελών της οικογένειας με στεφανιαία νόσο αυξάνει και όσο μικρότερη είναι η ηλικία στην οποία τα μέλη της οικογένειας εμφάνισαν τη νόσο. Όσον αφορά τη σχέση συγκεκριμένων γονιδίων με τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Υπάρχουν πολλά υποψήφια γονίδια τα οποία έχουν ήδη εξεταστεί. Επίσης έχουν εξεταστεί διάφοροι μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί γονιδίων (SNPs), οι οποίοι ορίζονται ως εκδοχές γενετικών αλληλουχιών που απαντώνται σε πληθυσμιακή συχνότητα μεγαλύτερη του 1%.

Μερικά παραδείγματα γονιδίων είναι αυτά που εμπλέκονται στη ρύθμιση του μεταβολισμού των λιπιδίων (APOE, APOB, LPL, CETP, PAI1, GIIb/GIIa, FV) και τα γονίδια ρύθμισης της λειτουργίας του ενδοθηλίου (eNOS, MTHFR, ACE). Η σχέση όλων αυτών με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο φαίνεται να είναι μέτρια. Έτσι, τα υπάρχοντα γενετικά τεστς δεν συμβάλλουν σημαντικά στη διάγνωση ή στην αντιμετώπιση της νόσου. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα ώστε στο μέλλον ίσως να μπορούν να αναγνωριστούν άτομα υψηλού κινδύνου και να προσαρμοστεί κατάλληλα η θεραπεία.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα παρατηρούσαμε πως από το 1970 στις χώρες της δυτικής Ευρώπης οι θάνατοι από καρδιαγγειακά παρουσιάζουν μείωση, κάτι που στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης συμβαίνει μόλις τα τελευταία χρόνια.

Αν κανείς συνυπολογίσει πως η προαναφερόμενη μείωση φαίνεται να προέρχεται από αλλαγές στον τρόπο διατροφής και αποφυγή του καπνίσματος σε πληθυσμιακό επίπεδο, τότε σίγουρα γίνονται εμφανείς οι 2 κύριοι στόχοι στους οποίους πρέπει να εστιάσουν οι πληθυσμοί των χωρών της ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ελλάδα. Έτσι, θα κατορθώσει και η χώρα μας να πλησιάσει τους ρυθμούς μείωσης των θανάτων που εμφανίζουν οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες.



ΠΑΠΑΜΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ (ΚΙΝΗΤΟ: 6977867138)



Υποψήφιος διδάκτωρ Διατροφογενομικής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης

MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών

Πτυχιούχος Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Χαροκοπείου Πανεπιστημίου